Պատկերներ՝ Ատանայի օսմանեան նահանգէն
Այս բաժինով ձեզի կը ներկայացնենք Ատանայի վիլայէթէն (նահանգ) առնուած պատկերներ, որոնք իրենց մեծամասնութեամբ կը վերաբերին օսմանեան ժամանակաշրջանին։ Այստեղ կը գտնէք գլխաւորաբար հին լուսանկարներ եւ փորագիր պատկերներ։ Նահանգը ներկայացուցած ենք իր զանազան ենթաբաժանումներով՝ նկարներուն դասաւորումը աւելի մատչելի դարձնելու նպատակով։ Հետագային, սոյն պատկերներուն կողքին մեր խմբագրութեան կողմէ պիտի պատրաստուին նաեւ Ատանայի նահանգին վերաբերող յօդուածներ՝ զանազան թեմաներով։ Այնպէս որ ներկայացման սոյն ձեւը ժամանակաւոր բնոյթ ունի՝ մինչեւ գրութիւններուն պատրաստութիւնը։ Նշենք նաեւ որ մենք վերաշխատած ենք այս բաժնով տեղ գտած հին պատկերներուն վրայ՝ անոնց գոյներուն եւ լուսաւորման նոր ու աւելի բարձր որակ մը տալու նպատակով։
Ատանա. հայկական թաղամասը եւ բողոքական եկեղեցին (Աղբիւր՝ Մխիթարեան միաբանութիւն, Սուրբ Ղազար, Վենետիկ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Ատանա. հայկական թաղամասը եւ բողոքական եկեղեցին (Աղբիւր՝ Մխիթարեան միաբանութիւն, Սուրբ Ղազար, Վենետիկ)
2) Ատանա, 1897. Կեչիճեան ընտանիքը։ Ճիշդ կեդրոնը նստած եւ գլխուն լաչակ դրած կինը՝ Այկուլ Կեչիճեան (Աղբիւր՝ Մարտիրոս Էկլէնճեանի հաւաքածոյ, Մոնթրեալ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Ատանայէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Service historique de la Défense, Vincennes)
2) Ատանա նահանգի օսմանեան վալին (կուսակալ) ու իրեն ընկերացողներ՝ Սէյհան (Սիհուն) գետի ջրվէժին մօտ (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
3) Ատանա (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
4) Բամպակ փոխադրող սայլեր՝ Կիլիկիոյ դաշտին մէջ (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
5) Բամպակի փոխադրութիւն՝ Ատանայի մէջ (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
6) Ատանայի կամուրջը ՝ Սէյհանի (Սիհուն) վրայ (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
7) Ջուրի փոխադրութիւն՝ Ատանայի մէջ (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
8) Ատանա, փորագիր պատկեր (Աղբիւր՝ E.J. Davis, Life in Asiatic Turkey, London, 1879)
9) Յակոբ աղա Ուրֆալեան՝ Ատանայի հայ երեւելիներէն (Աղբիւր՝ Մկրտիչ Պուլտուգեանի հաւաքածոյ)
10) Ատանա քաղաքը (Աղբիւր՝ Գեղունի, թիւ 6, 1909, Վենետիկ, Ս. Ղազար)
Ատանա, Պետրոս Եղիայեան. կեանք մը՝ պատկերներու ընդմէջէն
Այս բաժինով կը ներկայացնենք Եղիայեան ընտանիքին պատկանող հաւաքածոյէն լուսանկարներ։ Հաւաքածոն հազուագիւտ է, այն իմաստով որ նախ եւ առաջ մեծապէս հարուստ է, կազմուած է որակաւոր նկարներէ եւ կը ներկայացնէ Ատանայի մէջ Պետրոս Եղիայեանի կեանքին կարեւորագոյն հանգրուանները, ինչպէս երիտասարդութիւն, ծնողներ, ամուսնութիւն, զաւակներ, ծերութիւն։ Հաւաքածոն սեփականութիւնն է Պետօ Եղիեայեանի, Լոնտոն։ Այս առիթով շնորհակալութիւն կը յայտնենք Շապուհ Քիպարեանի սոյն նկարները մեր տրամադրութեան տակ դնելուն համար։
Եղիայեան ընտանիքը։ Ձախէն աջ, ոտքի՝ Պետրոս Եղիայեան (որդի), Մկրտիչ Եղիայեան (հայր). նստած, ձախէն աջ՝ մեծ մայր, Սիրուհի (մայր)։ Նկարը գործն է Այնթապի յայտնի լուսանկարիչ՝ Յովհաննէս Հալլաճեանի, որ հետագային կը հաստատուի Ատանայի մէջ (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
2)Ատանա, ca 1890. Մկրտիչ Եղիայեան, կոչեցեալ թահթասաքալ (երկար ու տափակ մօրուք) (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
3) Ատանացի ընտանիք մը՝ Պզտիկեան, ca 1890։ Լուսանկար՝ Ստեփանեան եղբայրներու (Թալաս եւ Կեսարիա) (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
4) Ատանա, 1896. խմբանկար՝ հանգուցեալ Մկրտիչ Պզտիկեանի մահուան սնարին շուրջ (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
Ատանա, ca 1900. ձախին՝ Պետրոս Եղիայեան, աջին՝ Լեւոն Եղիայեան (Պետրոսին զարմիկը)։ Նկարուած են իրենց նոր ներածուած «Հերքուլէս» մակնիշի գերմանական հեծանիւներուն հետ (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
Ատանա, 1899. Պետրոս Եղիայեան ընդ Հայկանուշ Պզտիկեանի ամուսնական նկարը (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
7) Պետրոս Եղիայեան։ Լուսանկար՝ Եփրեմ Ներսէսեան, Ատանա (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
8) Ատանա, 1903. հայկական մանկապարտէզի մը դասարանը։ Ուսուցչուհիին ձախին, ոտքի՝ Արշալոյս Եղիայեան։ Լուսանկար՝ Ս.Մ. Արապեան, Ատանա (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
9) Ատանա, 1905. հայկական մանկապարտէզի մը դասարանը։ Ոտքի՝ ձախէն երկրորդը՝ Լութֆիկ Եղիայեան (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
Ատանա, 1906, Եղիայեան ընտանիքը։ Նստած, ձախէն աջ՝ Հայկանուշ (ծնեալ Պզտիկեան), Պետրոս։ Փոքրիկ տղան՝ Լութֆիկ, փոքրիկ աղջիկը՝ Արշալոյս (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
11) Ատանա, 1906. Արշալոյս եւ Լութֆիկ Եղիայեան (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
12) Ատանա, 1908. Վահէ Եղիայեան՝ Հայկանուշ եւ Պետրոս Եղիայեանի որդին (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
13) Ատանա, 1908. Վահէ Եղիայեան՝ Հայկանուշ եւ Պետրոս Եղիայեանի որդին։ Լուսանկար՝ Եփրեմ Ներսէսեանի, Ատանա (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
14) Ատանա, 4 Յուլիս 1914. Պետրոս Եղիայեան (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
15) Ատանա, Ապրիլ 1911. Ստեփան Բարիքեան ընդ Վանուհի Պետելեանի ամուսնական նկարը։ Լուսանկար՝ Արապեան եղբայրներու, Ատանա (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
16) Ատանա, 1914. Սիրվարդ Բարիքեան, ծնեալ 1911։ Լուսանկար՝ Արապեան եղբայրներու, Ատանա (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
17) Ատանա, 1920. Բարիքեան ընտանիքը։ Աջէն ձախ՝ Վանուհի (ծնեալ Պետելեան), Սիրվարդ, Ստեփան։ Լուսանկար՝ Յ. Գավուգեանի, Ատանա (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
18) Ատանա, 1921. Պետելեան եւ Բարիքեան ընտանիքները (Աղբիւր՝ Պետօ Եղիայեանի հաւաքածոյ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ՝
1) Թարսուս. հայոց եկեղեցին (Աղբիւր՝ Միշել Փապուճեանի հաւաքածոյ, Փարիզ)
2) Մերսին. հայոց եկեղեցին (Աղբիւր՝ Միշել Փապուճեանի հաւաքածոյ, Փարիզ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Մերսինէն տեսարան մը, ուր կ՝երեւի նաեւ կառավարիչին բնակարանը (Աղբիւր՝ Միշել Փապուճեանի հաւաքածոյ)
2) Մերսին քաղաքը ծովէն դիտուած (Աղբիւր՝ Service historique de la Défense, Vincennes)
3) Թարսուս քաղաքէն տեսարան մը, ուր կ՝երեւի Ս. Պօղոս վարժարանը (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
4) Մերսին քաղաք (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
5) Թարսուս քաղաքը եւ Ս. Պօղոս եկեղեցին (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
6) Ս. Պօղոսի դուռը Թարսուսի մէջ (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
7) Թարսուս. հայոց Ս. Պօղոս եկեղեցին (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
8) Թարսուսի Ս. Պօղոս եկեղեցին. ներսէն նկարուած (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
9) Հայ կղերականներ՝ Թարսուսի մէջ (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
10) Թարսուսի մէջ հայկական վարժարանի մը աշակերտները (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
11) Ս. Պօղոսի դուռը՝ Թարսուսի մէջ (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
12) Թարսուս, փորագիր պատկեր (Աղբիւր՝ E.J. Davis, Life in Asiatic Turkey, London, 1879)
13) Թարսուս, Տէմիր Քափու (Աղբիւր՝ E.J. Davis, Life in Asiatic Turkey, London, 1879)
14) Մերսին քաղաքը (Աղբիւր՝ Գեղունի, թիւ 6, 1909, Վենետիկ, Ս. Ղազար)
15) Մերսին, ca 1919-1920. լազարիսթներու կեդրոնն ու վարժարանը (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
Մերսին. Իսկուհի Օխլազեան (հետագային Եաղուպեան)։ Լուսանկար՝ Մարտիրոս Մոստիչեանի (Աղբիւր՝ Միհրան Մինասեանի հաւաքածոյ, Հալէպ/Երեւան)
Վարդանեան ընտանիք, Սիս։ Ոտքի, ձախէն աջ՝ Սամուէլ Վարդանեան, Փրափիոն Վարդանեան, Բագեզար Վարդանեան ([պատկերը անտեսանելի] հետագային Ապումաքարեան, ծն. 1893 Սիս), Վիքթորիա Վարդանեան (հետագային Ֆարաճեան, 1915-ին ամուսինը կը սպաննուի, իսկ ինք ալ կը մահանայ տեղահանութեան ժամանակ՝ Հորանի մէջ), Լութֆիկ Վարդանեան։ Կեդրոնը նստած, ձախէն աջ՝ Ռաքէլ Վարդանեան (ծն. Նուսխաճեան), Մուշեղ Վարդանեան (ծագումով Խարբերդէն, 17 տարեկանին Սիս կը հաստատուի)։ Գետին նստած, ձախէն աջ՝ Արուսեակ Վարդանեան, Լիա Վարդանեան (հետագային Գազանճեան), Վարդան (Աղբիւր՝ Յուշամատեանի հաւածաքոյ. շնորհակալութիւններ՝ Վիքթորիա Ապումարաքեանի, Պուրճ Համուտ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Սիս / Քոզան, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
2) Հաճընէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Alfred Boissier, En Cappadoce, notes de voyage, Genève, 1897)
3) Սիսի / Քոզան Սուրբ Սոֆիա տաճարին մուտքերէն մէկը (Աղբիւր՝ Alfred Boissier, En Cappadoce, notes de voyage, Genève, 1897)
4) Հաճընէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
5) Հաճընէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
6) Սիս / Քոզան, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
7) Սիս / Քոզան, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
8) Սիսի / Քոզան Սուրբ Սոֆիա տաճարին մուտքերէն մէկը (Աղբիւր՝ Alfred Boissier, En Cappadoce, notes de voyage, Genève, 1897)
9) Սիսի / Քոզան բերդը (Աղբիւր՝ Alfred Boissier, En Cappadoce, notes de voyage, Genève, 1897)
10) Հաճընէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
11) Սիս / Քոզան, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
12) Սիս / Քոզան, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
13) Օրչանեան ընտանիքը՝ Հաճըն, 1899 (Աղբիւր՝ Նելիտա Պուլղուրճեանի հաւաքածոյ)
14) Հաճընը՝ հարաւ-արեւմուտքէն դիտուած (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Meine Voderasienexpedition 1906 und 1907, Band II, Leipzig, 1912)
15) Շար հայաբնակ աւանը՝ Սիս / Քոզան սանճաքին մէջ։ Այստեղ կը գտնուին նաեւ պատմական Քոմանա քաղաքին աւերակները (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
16) Շար հայաբնակ աւանը՝ Սիս / Քոզան սանճաքին մէջ։ Այստեղ կը գտնուին նաեւ պատմական Քոմանա քաղաքին աւերակները (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
17) Պատմական Քոմանա քաղաքին աւերակները։ Այստեղ կը գտնուի Շար հայաբնակ աւանը (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
18) Հայոց կաթողիկոսարանը ի Սիս (Աղբիւր՝ Նուպարեան գրադարանի հաւաքածոյ)
19) Անապարզայի հնութիւնները (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
20) Սիսի / Քոզան Սուրբ Սոֆիա տաճարին գլխաւոր մուտքը (Աղբիւր՝ Alfred Boissier, En Cappadoce, notes de voyage, Genève, 1897)
21) Ձախէն աջ՝ Աբրահամ Ֆարաճեան (1907-1928) եւ Մարկարիոս Ֆարաճեան (ապա՝ Գրիգոր Ա. քհնյ., 1911-1997)։ Երկու սիսեցի եղբայրներ, նկարուած Թրիփոլիի մէջ 1920ական թուականներուն՝ Սիսէն իրենց աքսորէն քանի մը տարի ետք (Աղբիւր՝ Չիֆթճեան ընտանիքի հաւաքածոյ)
