Ohannesyan Arşivi - Buffalo, NY, ABD

Bu sayfada yer alan fotoğraf, belge ve objeler Peter, Steve ve Aris Jr. Ohannesyan'ın New York, Buffalo’daki koleksiyonlarının bir kısmını oluşturmaktadır. Ohannesyan Kardeşler, aile arşivlerini Huşamadyan’ın istifadesine sunma lütfunda bulundular. Fotoğraflar Peter, Steve ve Aris Jr.’ın 1902’de Gürün’de doğup 1996’da Abd’de ölen büyükanneleri Satenig Kaynakyan (doğumu Kiziryan) ile 1893/1894’te yine Gürün’de doğup 1975’te ABD’de ölen büyükbabaları Dikran Kaynakyan’ı tasvir etmektedir. Dikran Kaynakyan’ın babası Kevork Kaynakyan, büyükbabası ise Manug Ağa Kaynakyan idi.

Kaynakyan ailesi aslen Gürünlüdür. Dikran Kaynakyan’ın 1913’te, doğum yeri Gürün’ü terk edip bir ayakkabı fabrikasında çalışmak üzere Nashua ve Manchester’a (New Hampshire, Birleşik Devletler) gittiğini biliyoruz. Dikran’ın Hovhannes, Sukiyas, Manuel ve Samuel adlarında dört erkek ile Takuhi adında bir kız kardeşi vardı. Dikran’ın anne ve babası Gürün’de oturmayı sürdürürler iken kardeşleri Manuel ile Hovhannes Sepasdia/Sivas’ta yaşarlar. Annesinin adı Mary Vranyan'dı (daha sonra Kaynakyan). Kız kardeşi Takuhi 1920 yılında anne ve babasıyla Amerika Birleşik Devletleri’ne göç eder; Richmond, Virginia’ya yerleşirler.

Kaynakyan ailesinin üyeleri de diğer birçok aile gibi, Soykırım sonucunda darmadağın olurlar. Çoğu ölür, hayatta kalan bazıları ise aynı kaderi paylaşan birçokları gibi, 1919’da Kilikya’ya yerleşirler. Dikran’ın 1917’de Birleşik Devletleri terk ederek önce Fransa, ardından Mısır’a gidip, sonradan Ermeni Lejyonu adını alan Doğu Lejyonu’na katılacağını da biliyoruz. İtilaf Devletleri ordusu saflarında çarpışan bu birliğe katılan Dikran’ı Beyrut, Adana, Maraş, Kurtkulağı ve daha sonra yeniden Adana’da buluyoruz.   

Dikran ile Satenig 1920 Ağustos’unda Adana’da evlenirler. İzleyen ay Kilikya’yı terk ederler. Birkaç ay Fransa’da, Marsilya’da kalır, ardından Birleşik Devletlere giderler.

Apkaryan Meslek Okulu, 1919; Ermeni yetim kızlar için Adana’da tesis edilen bir okul.

Apkaryan Meslek Okulu, Soykırımdan sonra toplanıp gruplara ayrılan Ermeni yetim kızlar ve dul kadınlar için bir sığınak idi. fotoğrafta Peter, Steve ve Aris Jr. Ohannesyan'ın büyükanneleri Satenig Kiziryan (sonradan Kaynakyan) arka sıranın en solunda yer almaktadır.

Satenig, Serop Kiziryan’ın ve Lusi Çınnozyan’ın kızı olup her ikisi de Gürünlüdür. Satenig, Gürünlü hemşerisi Dikran Kaynakyan ile Adana’da evlendikten sonra Virginia’ya, Richmond’a gider; çiftin iki oğul ve iki kızları olur.

Fotoğrafın arka tarafındaki Ermenice yazıda şöyle okunmakta: 1919’da, Adana’daki Akparyan Meslek Okulunda oya ve nakış işinde çalışan Ermeni kızlar. “Onlar yalnızca, Soykırımdan sağ kurtulan Ermenilerin bir parçası”…

Bu fotoğraf 1920’de Adana ya da Lübnan, Beyrut’ta çekilmişti.

Satenig ve ailesinin, babasının ölümünden sonra Beyrut’ta yaşadıklarını biliyoruz ama ne kadar süreyle orada bulundukları hakkında bilgiye sahip değiliz. Fotoğrafın, Dikran’ın, Satenig oradayken Beyrut’u ziyaret ettiği sırada çekilmiş olması muhtemel. Keza fotoğraf, Dikran ile Satenig’in Adana’da evlendikleri tarihle aynı zaman dolaylarında olduğu için, Adana’ya geri götürülmüş de olabilir.

Ortada oturan beyefendi, 1893 ya da 1894’te Gürün’de doğan Dikran Kaynakyan. Dikran, Manug Ağa Kaynakyan’ın torunu olup 1975’te Richmond, Virginia’da ölür. Sonradan Ermeni Lejyonu da denen Doğu Lejyonunun gönüllülerindendir.

Ayakta duran kadınlar, soldan sağa:

  • Yeğsapet Kanaryan (Satenig’in görümcesinin görümcesi).
  • Takuhi Vartanyan (doğumu Kaynakyan, Dikran'ın kız kardeşi).
  • Margaret [Markrid] Kiziryan (Satenig ile Manea’nın Arjantin’de ölen amcalarının karısı).
  • Satenig Kaynakyan (doğumu Kiziryan, Dikran’ın müstakbel karısı).

Oturanlar, soldan sağa:

  • Maryam (soyadı bilinmiyor); Satenig’in kız kardeşi Manea Kiziryan’ın görümcesi.
  • Ermeni Lejyonu üniformasıyla Çavuş Dikran Kaynakyan.
  • Satenig’in kız kardeşi Manea Kiziryan (kocası Birinci Dünya Harbi sırasında Rus cephesinde çarpışırken ölür).

Aram (soyadı bilinmiyor), Dikran’ın yeğeni (fotoğrafta yer almayan kız kardeşinin oğlu). Aram daha sonra Güney Amerika’da ölür.

Mektup, Manuel Kaynakyan tarafından 31 Ocak 1914’te Sepasdia/Sivas’ta yazılmış ve Manchester’daki (New Hampshire, ABD) kardeşi Dikran Kaynakyan’a gönderilmiş.

Satenig Kaynakyan (doğumu Kiziryan) (1902-1996) ve Dikran Kaynakyan (1893/1894 - 1975); muhtemelen, evlendikten kısa bir süre sonra. Fotoğraf 1920 yılında ya Adana ya da Beyrut’ta çekilmiş.

Çavuş Dikran Kaynakyan Ermeni Lejyonunda bir gönüllü idi. Croix de Guerre [Savaş Haçı, Fransız askeri madalyası] ile ödüllendirilmişti. Satenig ile Dikran’ın iki oğlu ve iki kızı vardı. Dikran, 1975’te Richmond, Virginia’da vefat eder.

Ermeni Lejyonu, bu belge ile, Dikran Kaynakyan’ın evlendiğini ve “karısının, onunla birlikte Birleşik Devletlere gitme izni aldığını” teyit eder. Tarih: 6 Eylül 1920, Adana.

Hovhannes Kaynakyan’ın, kardeşi Dikran Kaynakyan’a (Manchester, New Hampshire, Birleşik Devletler) Sepasdia/Sivas’tan gönderdiği 26/13 Ekim 1914 tarihli bir mektup.

Bu mektubun başlıca konusu, Birinci Dünya Harbinin genel şartları göz önüne alındığında, aşırı boyutlara varan mecburi askerliktir. Hovhannes’in kendisi de askere yazılmış ve Gürün’den Sivas’a gönderilmiş olup askere alınmasının zor şartlarını tasvir etmektedir.

Dikran Kaynakyan’ın, sonradan Ermeni Lejyonu diye adlandırılan Doğu Lejyonundaki gönüllülük zamanından kalma üniforma kepi.

Dikran Kaynakyan’ın, Doğu Lejyonu üniforması ile çekilmiş bir fotoğrafı. Solda görülen, Dikran’a verilen, üniformasına iğnelenmiş Savaş Haçı madalyası. Bu madalyayı 19 Eylül 1918 Arara Muharebesinde gösterdiği yararlılıklar için almış. Dikran, kılıç tutkusunu bu muharebede edinir.

Bu fotoğrafın çekildiği yer ve tarih bilinmiyor.

Oturan Lusi Çınnozyan Kiziryan ve solunda ayakta duran, 1919-1920 dolaylarında Beyrut’ta ölen kızı (Satenig’in kız kardeşi; adı bilinmiyor).

Lusi’nin kocası Serop Kiziryan idi; Lusi ile Serop’un ikisi de aslen Gürünlüydüler.

Manuel Kaynakyan tarafından 26 Ekim 1914’te Sepasdia/Sivas’ta yazılmış ve Manchester’daki (New Hampshire, ABD) kardeşi Dikran Kaynakyan’a gönderilmiş bir mektup.

Mektuptan, Manuel ile Dikran’ın anne-babası Gürün’de yaşarlarken ailenin bazı üyelerinin Sivas’ta oturdukları anlaşılıyor. Sivas’ta oturanlar arasında bulunanlar şunlar: Diruhi, Yeranuhi, Verohitsa (?) ve George [Kevork] (bu kişiler, Dikran’ın kardeşi Samuel’in aile üyeleri). Manuel aynı zamanda, kardeşine,  babaları Kevork Kaynakyan’a bir mektup gönderebilmek için zarfın üzerine Gürün piskoposunun adresini yazması gerektiğini söyler. Keza Manuel ile Dikran’ın Hovhannes adlı bir başka kardeşe daha sahip olduklarını öğreniyoruz.

O vakitler hüküm süren belirsizlik hakkında Manuel: “Şu sıralar belirsiz bir durumdayız; bugün hiçbir şey belli değil, geleceği de tahmin edemiyoruz.” Diye yazmaktadır.

Takuhi Kaynakyan tarafından kardeşi Dikran Kaynakyan’a Adana’dan gönderilmiş, 18 Kasım 1919 tarihli bir mektup.

Bu mektuptan, Dikran’ın, muhtemelen Ermeni Lejyonunun bir askeri olarak önce Maraş, ardından Kurtkulağı’nda (Kilikya ovasında, Hamidiye/Cihan’ın güneyinde) bulunduğunu öğreniyoruz. Takuhi, Beyrut üzerinden Adana’ya ulaşmıştı. Beyrut, Birinci Dünya Harbinden sonra, tıpkı diğer büyük Arap şehirleri gibi; Suriye, Mezopotamya ve Bilad’üş-Şam’dan sürgün edilen ve hayatta kalan Ermenilerin buluşma noktası olmuştu. Sağ kalan göçmenler, bu şehirlerde bir süre kaldıktan sonra Kilikya’ya geri gönderileceklerdi. Takuhi’nin de bu yolu izlediği çok muhtemeldir.

Dikran Kaynakyan’ın, Doğu Lejyonunda gönüllü olarak çarpıştığı dönemde bir Türk subayından ele geçirdiği Alman yapımı kılıç. Bununla birlikte, 19 Eylül 1918 tarihli Arara Muharebesi hakkında ileri düzeyde okunanların, Ermenilerin dövüştüğü hasımların yarısının Alman olduğunu ileri sürmesi söz konusu kılıcın bir Alman subayına da ait olabileceğini düşündürmektedir.

Dikran Kaynakyan’ın Alman yapımı kılıcından detaylar. Kılıç, J.A. Henckels and Zwillingdwerk damgasını taşıyor.

1) Bu belgenin tarihi 29 Kasım 1920. Dikran’ın Adana’yı terk ettikten sonra, mahallin Fransız Ordusu hizmetinde bir aydan fazla zaman (12 Ekim 1920’den 29 Kasım 1920’ye kadar) geçirdiği Marsilya’ya gittiğini buradan öğreniyoruz.

2) Dikran Kaynakyan’ın bulaşıcı herhangi bir rahatsızlığının bulunmadığını teyit eden, 29 Kasım 1920 tarihli sağlık sertifikası.

Fransız Ordusu tarafından Adana’da verilen, Yüzbaşı Giroves imzalı, 1920 tarihli bir emirname. Bu belgeyle, Çavuş Dikran Kaynakyan’ın askeri hizmetten ayrılmasına ve Fransız yetkililerinin yardımıyla Adana’yı terk edip (Mayıs 1920’de) Manchester’a (Birleşik Devletler) gitmesine izin verilmektedir.

Çavuş Dikran Kaynakyan’a ait, Ermeni Lejyonu kumandanı Yarbay Baujard tarafından imzalanmış, 6 May 1920 tarihli bir İyi Hal [Bonservis] kâğıdı.

1) Dikran, Birinci Dünya Harbi sırasında Amerika Birleşik Devletlerini terk ederek, Doğu Lejyonuna katılmak için Mısır’a gider. Bu belge sayesinde onun, önce Fransa’nın liman kenti Bordeaux’ya ulaştığını ve 9 Temmuz 1917’de Fransız ordusuna gönüllü kaydedildiğini öğreniyoruz. Söz konusu belge 6 May 1920’de, Dikran Ermeni Lejyonundaki hizmetinden ayrılma sürecindeyken düzenlenmişti.

2) Dikran Kaynakyan için yazılmış ve Doğu Lejyonu yarbayı Romieu tarafından imzalanmış, 30 Eylül 1918 tarihli bir takdir belgesi. Belgede, Dikran’ın muharebede gösterdiği kahramanlığa ve bu nedenle 1914-1918 bronz Savaş Haçı (Birinci Dünya Harbine atfen, bronz yıldızlı Savaş Haçı) ile ödüllendirildiğine değinilmektedir.