Görsel Materyaller Üzerine Çalışmalar

Osmanlı dönemine ait eski resimlerin (kartpostal, fotoğraf, litografi) toplanması Huşamadyan’ın günlük çalışmalarında önemli bir yer tutuyor. Bu tip resimler geçmiş zaman dönemlerinin tanıklarıdır ve bu bakımdan da Osmanlı Ermenilerinin hafızasını ve günlük yaşantısını yeniden kurma çabalarımızın önemli bir aracı.
Görsel malzemelerimizi iki temel gruba ayırabiliriz:

• Orijinal kartpostallar ve fotoğraflar
• Matbu fotoğraflar, litografiler, çizili resimler.

İlk gruba ait materyalleri bulmak için kişisel, resmi, kurumsal ve farklı arşivlerde incelemeler yapmaktayız. Huşamadyan dostları da adresimize sıkça benzer materyaller yolluyorlar.

İkinci gruptaki materyaller daha çok matbu kitaplarda bulunuyor (Ermenice hatıratlar, bizi ilgilendiren döneme ait basın organları ve süreli yayınlar, Batılı seyyahların kitaplar vs.).

Görselleri toplamak çalışmanın sadece ilk etapı. Maalesef bu resimlerin büyük bir kısmı yüksek bir kaliteye sahip değil. Zaman içinde sahip oldukları parlaklığı kaybetmiş yahut kalitesiz baskı sonucu ortaya çıkmışlardır. Bu sebeple, normal şartlarda belki de bu malzemeleri görmezden gelip sitemize koymayacaktık. Fakat bunların geçmiş zaman konusunda ender tanıklıklar olduğu gerçeğini de kabul etmemiz gerekir. Bu husus, renkleri iyileştirme, yeni ve daha yüksek bir ışık kalitesi verme ve görseller konusunda günümüzün yüksek standartlarına uygun bir kalite kazandırma gayesi ile Huşamadyan ekibini bu malzemeleri restore etme çalışmasına yönlendirmiştir.

Yaptığımıza benzer çalışmalardan örnekler sunmak isteriz.

Cırcır pamuğu tohumundan ayrıştıran bir tarım aleti. Khorpoloğ ise (khulincag, khuluncig) Büyük Perhiz döneminde Palu evlerinde tavandan asılan bir süs. Papaz Harutyun Sarkisyan (Alevor) muazzam eserinde [1] cırcır ve khorpoloğ’u yazıyla betimlemekle kalmaz, çizimlerle tasvir de eder. Böylece eski zamanlara ait bir zanaatı ve onun tezgahını, aynı zamanda geleneksel bir süsü hem metinsel hem görsel olarak yeniden yapılandırmamıza imkan sunar.

1) Orijinal resim

2) Resmin, üzerinde yapılan çalışmadan sonraki görünümü

1) Orijinal resim

2) Resmin, üzerinde yapılan çalışmadan sonraki görünümü

Huşamadyan ekibi, Sanat Yönetmeni Silvina Der Mıgırdiçyan’ın çabaları ve direktifleri ile bu aleti canlandırmak ve ona yeni bir sima kazandırmaya çalıştı. Bu çizimler Sanat Yönetmeni Asistanı Juan Manuel Moreno’nun eseri.

Bu fotoğraf Alman seyyah Ferdinand Brockes’in kitabından [2] alınmıştır. Yazar, Batılı seyyahların geleneğini bozmayarak, aynı şehirde yaşayan farklı milletlerin temsilcilerini bir resimle okuyuculara sunar. Mersin’e ait olan aşağıdaki fotoğraf, bizim için kronolojik önemde bir tanıklık. İşte bilgisayarla tarama sonucunda Brockes’in kitabından alınan fotoğrafın ilk hali:

Fotoğraf kalitesi bize tatmin etmiyordu, bu da bilgisayar ortamında fotoğraf üzerinde tekrar çalışmamız gerektiğini söylüyordu. İşte sonuç:

Aşağıdaki fotoğraf Paris’teki Nubaryan Kitaplığı’nın arşivine ait. Ermeni Hayırperver Genel Derneği’nin 1913’te Samsun’daki bir etkinliğini göstermekte. Bu fotoğrafın taranmış bir örneği aşağıda görülmektedir:

Geleneksel kıyafetleriyle Sivaslı Ermeni bir yeni gelin. Fotoğraf 1967 tarihinde Yerevan’da basılmış [3]. Bir Sovyet yayını ve birçok benzerleri gibi kalitesiz bir kağıt üzerine kalitesiz bir yayın.

Huşamadyan ekibi bu çizimi yeniden ele aldı. Resmin renklerini düzenlemek yerine, sitemizde sıklıkla kullanılan ve farklı sözcükleri yada resimleri noktalanmış ve iğnelenmiş halleriyle gösteren bir üslup tercih edildi. Bu noktalar aslında resmin veya kelimenin genel hatları üzerinde yapılan iğnelemeler. Mesela sitemizim ilk sayfasında görülen “Houshamadyan” logosu da bu şekilde hazırlanmıştır. Bu küçük noktalamalar geçmiş hafıza, unutuluş, kayboluş, yoklukla, kısacası sitemiz içeriği ile ilgili konularla ilişkilendirilebilir.

• [1] Papaz Harutyun Sarkisyan (Alevor), “Բալու. Իրսովորոյթները, կրթականուիմացականվիճակըեւբարբառը” (Palu: Gelenekleri, Eğitim ve Düşünsel Durumu ve Lehçesi), “Sahak-Mesrop” yayınları, Kahire, 1932.
• [2] Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900.
• [3] Arakel Badrig, “Հայկականտարազ, հնագույնժամանակներիցմինչեւմերօրերը» (Eski Zamanlardan Günümüze Ermeni Halk Kıyafeti), Yerevan, 1967.