Bedros Alahaydoyan Arşivi | Harput

Bu sayfada yayınlanan şarkıların ve dans müziklerinin tamamı müzikolog Bedros Alahaydoyan tarafından derlenmiş ve kaydedilmiştir.

Kendisi, 1980’lerden itibaren Ermenilerin yoğun olarak yaşadıkları şehirleri ziyaret etmiş, Soykırım’dan sağ çıkmış Ermenilerle görüşmüş ve onlardan kendi memleketlerinden, köylerinden hatırladıkları şarkıları ve anıları toplamıştır.

Bu şarkılarında düzenlemeleri, notaya dökülmeleri ve dijital hale getirilmelerini Dr. Dzovig Markaryan üstlenmiştir. Çeviren: Tomas Terziyan.

22 Eylül 1935’te, Rehoboth, Massachusetts’te Hüseynikli Ermeniler için düzenlenmiş bir kır gezintisinden. Orijinal fotoğraftan bir parça (Kaynak: Avdoyan koleksiyonu, Washington)

Seslendiren: Aram Zipır

Aram Zipır ve Bedros Alahaydoyan 30 Ekim 1986’da Fresno’daki Ermeni huzurevinde karşılaşırlar.

Baron Zipır Harput’ta doğduğunu; bu şarkıları, ağaç gövdesinden bir parça kesip iyice oyan ve iki tel bağlayarak saz (iki telli saz) yapan amcasından işittiğini anlatır. Amcası ata evinin önünde oturup eski şarkılar söyler ve saz çalarmış.

Aram’ın amcası kız-erkek beş kardeşin en büyüğü, babası ise en küçüğü imiş.

Aram babasının belli bir zanaata sahip olmayıp çeşitli işlerle uğraştığını ve Soykırım zamanında öldürüldüğünü anlatır.

Harput kentinde bir Ermeni aile (Kaynak: Amherst College, Archives and Special Collections, William Earl Dodge Ward Papers)

1. Katsek ısek im yaris/ Gidin söyleyin yârime (Ermenice/Türkçe)

Ermenice:

Lusıngan gal polorets
Sev ambı meçın olılrets (volorets)
Katsek ısek im yaris
İr khelkı ov olırets

Vari bakhçan vayr e
Çors polorı çayr e
Katsek ısek im yaris
Garkıvelu dari e

Türkçesi:

Yusyuvarlak oldu ay
Kara bulut sarmaladı
Varın deyin o yâre
Aklını kim aldı
Varın deyin o yâre
Aklını kim aldı

Aşağı bahça bayırdır
Dört yanı çayırdır
Varın deyin o yâre
Evlenmenin vaktıdır

Türkçe:

Hayde hade hu canım
Kalmadı yarı canım
Yar canım kalmadi
Bu sevdaya düşeli
Yar canım kalmadi
Bu sevdaya düşeli

Büyük bir ihtimalle Harput kentinin sokaklarından birinde; çalgıcılar eşliğinde şenlik atmosferi (Kaynak: Amherst College, Archives and Special Collections, William Earl Dodge Ward Papers)

2. Bizim pisig

Bizim pisig evlenecek
Parası yok borç edecek
Komşunun kızını alacak
Sivrisinek saz çalacak
Tahtabiti oynayacak.

Büyük bir ihtimalle Harput’un kuzeyinde, Dersim yöresinde Kürtler (Kaynak: Amherst College, Archives and Special Collections, William Earl Dodge Ward Papers)

Seslendiren: Mayrig Ğazancıyan

Mayrig Ğazancıyan ve Bedros Alahaydoyan da 3 Kasım 1986’da Fresno’daki Ermeni huzurevinde karşılaşırlar. Digin Ğazancıyan Diranyan ailesinden olup Harput’ta doğmuştur. On yaşında sürgün edilip en sonunda Halep’e varır. Halep’te Batı Ermenice konuşma dilini öğrenmeye başlar; o zamana kadar yalnızca Türkçe ve Kürtçe konuşmaktadır. Digin Ğazancıyan bu karşılaşma sırasında, aktardığı şarkıya ara verdiğinde kendisinin de söylediği gibi, nefes darlığından (astım) mustaripti.

1. Hespî Degdî (Kürtçe)

Kürtçe(transliterasyon ve İngilizce tercüme: Ergin Opengin):

Hespî Degdî min kumêt e
Degdî sîyar bû, çû welêt e
Degdî were, Degdî cano
Xerîw dosto, ber malano
Xerîw dijmin e, here çîyano
Degdî were, Degdî cano.

Hespî Degdî min xilçik (?) e
Nal bizmaran, çike-çik e
Hespî Degdî mi keçik e
Degdî were, Degdî cano
Xerîw dosto, ber malano
Xerîw dijmin e, here çîyano
Degdî were, Degdî cano.

Türkçesi mealen:

Dagdi’min atı dorudur
Bindi Dagdi, yollandı memlekete
Geri dön Dagdi, sevgili Dagdi
Yabancı dosttur, evlerin önünde
Yabancı düşmandır, dağlara git
Geri dön Dagdi, sevgili Dagdi.

Dagdi’min atı (?) dır
Nalları ve toynakları çınlar
Dagdi’min atı gençtir
Geri dön Dagdi, sevgili Dagdi
Yabancı dosttur, evlerin önünde
Yabancı düşmandır, dağlara git
Geri dön Dagdi, sevgili Dagdi.

Dersim yöresinde küçük bir Kürt çoban; Pertag [Pertek] ve Perri [Peri] arasında bir yer (Kaynak: Harvard University, Houghton Library).