Bu hatıra nesneleri 13 Kasım 2021 tarihinde Selanik’te düzenlenen Huşamadyan atölyesinde elimize ulaştılar.
Bu sayfa Atina’da yayınlanan “Armenika” dergisi ve “Hamazkayin” Derneği Selanik şubesinin işbirliğiyle hazırlandı. Atölye, Alman EVZ (Bellek, Sorumluluk ve Gelecek) Vakfı tarafından desteklenmiştir.
Bıleciyan [Bledjian] ailesine ait bu nesneler Dikran Bıleciyan tarafından bizimle paylaşıldı. Dikran’ın baba tarafından büyük büyükbabası Serop Bıleciyan Sivas’lıdır. Serop Şamuel Dağavaryan’la (1864-1933) evlenmiş ve iki oğulları, Dikran (d. 1885) ve Hagop (d. 1888), olmuştur. Büyük oğulları Dikran, bu nesneleri bizimle paylaşan Dikran’ın büyükbabasıdır.
Serop ile Şamuel’in küçük oğulları Hagop, 1912’de Osmanlı ordusunda askerliğini yaptığı sırada vefat eder. Dikran Bıleciyan’ın Sivas Hisusyan tarikatının “Karasun Mangunk” (Collège des Quarante Martyrs) okulunda eğitim gördüğü bilinmektedir. Bu eğitim kurumu 1880’lerin başında kurulmuştu. Öğretmen kadrosu ağırlıklı olarak Ermenilerden oluşmaktaydı, başlıca eğitim dili de Ermeniceydi. Bir ortaöğretim kurumu olan bu okul, en parlak döneminde 500 civarında öğrenciye sahip olmuştur; öğrencilerin yaklaşık 20 tanesi Ortodoks Rum, geri kalanı ise Ermeni’dir. Dikran bu okuldan mezun olduktan sonra bir süre burada öğretmenlik de yapmıştır.
Ardından İzmir’e giden Dikran, burada tütün üretimiyle uğraşmıştır. Dikran annesi Şamuel’i (Şamo) de yanına almıştır. Soykırım yıllarında Osmanlı ordusunda askerlik yapmakta olan Dikran’ın ailesi kıyıma ve tehcir uğratılmıştır. Ailesinden çok az kişi hayatta kalmıştır; kurtulanlarda biri kuzeni Hovhannes Bıleciyan’dır.
1918 Ateşkesinden sonra Dikran İzmir’den ayrılıp İstanbul’a geçer. Annesi Şamuel ile Hovhannes’i de yanına almayı başarır. Dikran İstanbul’da tütün üretimi yapan Mısırlıyan Biraderlerle tanışır. Onlarla çalışmaya başlar ve kısa bir süre sonra İstanbul’dan ayrılıp, 1923’te Yunanistan’ın kuzeyindeki Kavala şehrine yerleşirler. Burada tütün ekimi ve üretimiyle ilgilenmeye başlarlar. Dikran’ın annesi ve Hovhannes de Kavala’ya yerleşir.
Dikran Kavala’da Nektar’la evlenir ve üç çocukları olur: Nurhan, İrma ve Alis. Dikran, “Mısırlıyan” Fabrikasında Hagop Boğdacıyan’la birlikte çalışır. İkisi de müdür olarak hizmet verir. Hagop Boğdacıyan’ın İzmirli olduğunu ve Hagop ile Dikran arasındaki sağlam dostluğun bu şehirde başladığını tahmin etmekteyiz. Hagop ile karısı Zabel’in iki çocukları vardı: Alis ve Karekin. Dikran’ın oğlu Nurhan 1960’larda Birleşik Devletler’e gider ve burada tütün üreticiliği konusunda uzmanlaşır. Kavala’ya döndükten kısa bir süre sonra Nurhan Selanik’e yerleşir. Hagop Boğdacıyan’ın torunu (Alis’in kızı) Vehanuş Kalfayan’la evlenir. Düğünleri Kavala’daki Ermeni kilisesinde gerçekleştirilir. Yeni evli çift nihai olarak Selanik’e yerleşir ve çocukları Dikran (bizimle bu nesneleri paylaşan) ile Nektar bu şehirde dünyaya gelirler.
Kavala’daki “Mısırlıyan” tütün fabrikası, günümüze kadar faaliyetini sürdüren tek firmadır.
Sivas, Bıleciyan ailesi. Ayakta, arka sıradaki Dikran Bıleciyan. Babasının (ismi bilinmiyor) kucağındaki çocuk Hovhannes Bıleciyan. Ailenin diğer üyelerinin isimleri bilinmiyor.
Osmanlı ordusunda görevli üç asker. Solda, oturan Dikran Bıleciyan. Fotoğrafın arkasındaki yazıdan anlaşıldığı üzere fotoğraf günümüzde İstanbul’un ilçelerinden biri olan Pendik’te çekilmiş. Çok büyük olasılıkla Dikran askerliğini burada yapmaktaydı. Fotoğrafı, 22 Kasım 1917 tarihinde annesi Şamuel’e göndermiş.
1. Hagop Boğdacıyan, İzmir, 1919. Hagop Vehanuş Bıleciyan’ın anne tarafından büyükbabasıdır. Kavala’daki “Mısırlıyan” tütün fabrikasında Dikran Bıleciyan’la birlikte çalışmıştır. Fotoğraf Dikran Bıleciyan’a hediye edilmiş. Üzerindeki tarih 1 Ocak 1919.
2. Kavala, 1926. Aile fotoğrafı. Ayaktakiler, soldan sağa: Nektar, Hovhannes, Dikran. Oturan, Şamuel Bıleciyan (bekârlık soyadı Dağavaryan).
Dua halısı, Sivas. İpek. Ebat: 158x112 cm. Bıleciyan ailesine ait. Bu halı Sivas’taki evlerinde bulunan özel bir odanın zeminine seriliymiş. Serop Bıleciyan, dua etmek için bu odaya çekilirmiş. Halının motiflerine bakıldığından, Sivaslı Ermeni ustalar tarafından dokunmuş olması ihtimali kuvvet kazanmaktadır.
Talas, 17 Aralık 1908. Bu tarihte İstanbul'da Osmanlı Meclis-i Mebusan'ın açılışı gerçekleştirilmişti. Bu gelişme, Meşrutiyet'in ilanından sonra yaşanan tarihi bir olaydı. Fotoğraftan da görüldüğü gibi Talas'taki Ermeniler bunu büyük bir coşkuyla kutlamıştır. Fotoğraf muhtemelen Talas'taki kiliselerden birinin önünde çekilmiş. Önemli şahsiyetlerin, müzisyen ve öğrencilerin ellerinde Türkçe ve Arapça pankartlar taşıdıkları görülmektedir. Fotoğrafta Vehanuş Kalfayan'ın büyükbabası Madteos Kalfayan da bulunmaktadır. Vehanuş Kavala'da Nurhan Bıleciyan'la (Dikran Bıleciyan'ın oğlu) evlenmiştir. Madteos Kalfayan, Soykırım'a kurban gitmiştir.
Dikran Bıleciyan’ın Sivas’taki Hisusyan tarikatına ait “Karasun Mangunk” ortaokulundan aldığı, 12 Temmuz 1907 tarihli diploma. Diploma, aynı zamanda Sivas’taki Fransız sefir yardımcılığı görevini de sürdüren, kurum müdürü peder Biard tarafından imzalanmış.
Nurhan Bıleciyan’ın ilkokul birinci sınıf resmi diploması. Belge, 9 yaşındaki Nurhan Bıleciyan’ın 1937-1938 eğitim-öğretim yılında, karma Ermeni okulunun birinci sınıfını başarıyla bitirdiğini göstermektedir. Üzerindeki tarih 18 Haziran 1939. Diploma üzerinde Ermeni okulunun mührü de bulunmaktadır. Bu resmi evrak üzerinde Nurhan’ın babasının tütün işi yaptığının ve Alodapos, yani yabancı olduğunun belirtilmiş olması ilginçtir.
Bıleciyan ailesi, Kavala, 1943. Soldan sağa: Şamuel Bıleciyan (bekârlık soyadı Dağavaryan), Nurhan, Nektar (Dikran’ın karısı), Alis, İrma, Nurhan.
1. Dikran Bıleciyan ve çalışma arkadaşları Kavala'daki "Mısırlıyan" fabrikasında, 1960'lı yıllar. Bıleciyan hafif sağda görünen, tütün yapraklarını koklayan kişi.
2. Dikran Bıleciyan ve çalışma arkadaşları Kavala'daki "Mısırlıyan" fabrikasında, 1960'lı yıllar. Ön sırada, hafif sağda, elini uzatmış şekilde duran kişi Bıleciyan.