Kibaryan Arşivi – Paris, Fransa
Bu fotoğraf, mektup ve belgeleri Paris’ten Jean Pierre/Şabu Kibaryan elimize ulaştırdı. Mesleği diş hekimliği olan Jean Pierre Kibaryan Ermeniler için yabancı bir isim değil. Kendisi 2013’te, Manuel Minakhoryan’ın, ilk defa 1884-1885 tarihlerinde İstanbul’da 3 cilt olarak yayınlanan, “Voyage descriptif dans les provinces arméniennes de la Turquie orientale en 1882” [Doğu Ermenistan’daki memleketime tasviri bir yolculuk] isimli eserini Fransızca yayıma hazırladı.
Jean Pierre Kibaryan’ın annesi Lusaper Tatulyan, Ordu doğumlu. Soykırım yıllarında 6-9 yaşlarında olmalı. Kız kardeşlerinden birinin öldürülmesine şahit olmuş. Babası zaten ortadan kaybolmuştur; büyükanne ve annesi de geri dönmemek üzere tehcir edilirler. Lusaper’in berduş bir hayatı olur, Müslümanlaşır ve Fatma adını alır. Türk, Kürt, Gürcü aileler yanında sığınak bulur. Nihayetinde, bir Rum, Amerikalı Protestan misyonerlere Lusaper’in varlığından bahseder; İstanbul’a getirilir (büyük olasılıkla ateşkesten sonra) ve Cilacıyan ailesinin (Protestan Ermeni) yanına sığınır. Daha sonra Paris’teki Ermenilerin dini lideri piskopos Vramşabuh Kibaryan’ın (“Arçugents”) oğlu Vağarşak için eş aradığını duyar. Lusaper aday olur, Paris’e gelir ve 1934’te yaşı kendisinden epeyce büyük olan Vağarşak’la evlenir. Bu evlilikten Takuhi (1935) ve Şabu/Jean Pierre (1946) dünyaya gelir.
Jean Pierre’in babası, Vağarşak, Şebin Karahisar doğumlu. Babası Vramşabuh, şehrin Ermeni papazıydı ve Takuhi ile evliydi. Üç kızları, Aramanuş, Siranuş, Hayganuş ve iki oğulları, Hayg Aram (1886) ile Vağarşak (1888) vardı. Sultan II. Abdülhamid’in hükümdarlık yıllarında, Osmanlı görevlileri papaz Vramşabuh’u (d. 1855) İstanbul’a sürerler. Karısı Takuhi 1894’te aniden vefat eder. Bu şartlar altında küçük Vağarşak, İstanbul’da fırıncılık yapan amcası Sarkis’e teslim edilir. Vağarşak’ın babası Vramşabuh ise vartabedlik mertebesine yükselir ve Paris’e gönderilir; Paris’teki Ermenilerin dini önderi olur. Daha sonra Fransa Ermenilerinin dini lideri seçilir (1926) ve 1940’te Paris’te vefat eder.
Papaz Vramşabuh’un bir diğer kardeşi Hovhancan ve karısının, Soykırım yıllarında Şebin Karahisar’da öldürüldükleri bilinmektedir. Onların oğulları Vahan, Şebin Karahisar’da direnişe geçen Ermenilere katılır ve çatışmalar sırasında ölür. Yine Vramşabuh’un kızlarından Siranuş’un da Soykırım kurbanlarından olduğu bilinmektedir. Kendisi ailesiyle birlikte tehcir edilir ve ailenin sözlü tarihinde anlatılanlara göre oğlu Hagop kucağındayken kendini Fırat Nehri’ne atar.
Baba Vramşabuh Kibaryan’ın oğulları ve yeğenleri. Ayaktakiler, soldan sağa: Vahan Kibaryan (Vramşabuh’un erkek kardeşinin oğlu). Oturan: Hayg Aram (Vramşabuh’un oğlu). Onun solunda ayakta duran küçük çocuk Manuk (Hayg Aram’ın kuzeni). Diğerlerinin isimleri ise Hamazasb ve Khoren.
Yukarıdaki fotoğrafın arka yüzü. Fotoğraf, 1901 tarihinde Paris’te din adamlığı yapmakta olan Vartabed Vramşabuh Kibaryan’a gönderilmiş.
1) Baba Vramşabuh Kibaryan’ın (ileride episkopos) üç kızının İstanbul, Kadıköy’de çekilmiş bir fotoğrafı. Soldan sağa: Siranuş, Aramanuş ve Hayganuş.
2) İstanbul, Kadıköy, 1897. Fotoğrafta ortada duran papaz Vramşabuh Kibaryan. Oturanlar, soldaki Hagop (papazın babası), sağdakiyse kaynanası (Takuhi’nin annesi).
1) Vağarşak Kibaryan'ın Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti tarafından verilen pasaportu. Fotoğrafların solundaki Vağarşak. Sağdaki grup fotoğrafındakiler ise Hayganuş (Vağarşak’ın kız kardeşi) ve iki evladı.
2) Lusaper’in (Ordu doğumlu, Vağarşak’ın gelecekteki karısı) Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti tarafından verilen pasaportu.
Vahan Kibaryan’ın üç dilli (Osmanlıca, Ermenice ve Latin harfli) kartvziti. Kartın üzerinde Vahan’ın fotoğrafı da bulunmakta, ayrıca Şebin Karahisar da belirtilmiş. Vahan, Vartabed Vramşabuh Kibaryan’ın erkek kardeşi Hovhancan’ın oğlu. 1915’te Ermenilerin Şebin Karahisar direnişine katılır ve çatışmalarda ölür.
1) Aramanuş Kibaryan ile Tovmas Sevhonkyan/Karakaşyan’ın düğün fotoğrafı. Aramanuş Vartadeb Vramşabuh Kibaryan’ın kızıdır. Tovmas ise kitapçıdır, başlarda Şebin Karahisar’da, sonra İstanbul ve ardından Kahire’de.
2) Sarkis Kibaryan’ın düğün fotoğrafı, İstanbul (Kadıköy), 1900. Sarkis, Episkopos Vramşabuh Kibaryan’ın erkek kardeşiydi.
Lusaper Tatulyan (Vağarşak’ın gelecekteki karısı, Jean Pierre’in annesi), fotoğraf 1920’lerde İstanbul’da çekilmiş.
Hovhancan Kibaryan’ın (Vramşabuh’un erkek kardeşi) ailesi, Şebin Karahisar, 1890 veya 1891. Oturanlar, soldan sağa: Boğos Beyleryan, karısı Hamaspür, Norarev Kibaryan (Hovhancan’ın karısı), Norarev’in kucağındaki Hrantine Bargeşd, Hovhancan Kibaryan. Ayaktakiler, soldan sağa: Vahan, Armenuhi (ikisi de Hovhancan ile Norarev’in çocukları).