1926, Kudüs, Kudüs Ermeni Patrikhanesi yakınlarında, bir tören alayı.

Sarafyan arşivi - Paris, Fransa

Bu sayfa Raffi Sarafyan’ın babaannesinin ailesine, kökleri Fırat Nehrinin kıyılarındaki Ehneş köyüne (günümüzde Gümüşgün, Antep şehrinin kuzeydoğusunda) dayanan Boyacıyan ailesine adanmıştır. Ailenin bilinen en büyük üyesi, bu sayfada göreceğiniz dini objelerin de sahibi olan Hagop Boyacıyan’ın babası Toros Boyacıyan’dır. Toros, Maryam Hanım Boyacıyan’la evliydi. Hagop Boyacıyan, Raffi Sarafyan’ın büyük büyükbabası; Papaz Hagop 1869’da Ehneş’te doğmuştu.

Papaz Hagop, 1870, Ehneş doğumlu Nıver Haçeryan’la evliydi ve 8 çocukları vardı. Çocuklarından 3’ünü Soykırım’da kaybettiler. Çocukların isimleri: Zakarya, Lusaper, Sarkis, Khoren (Raffi Sarafyan’ın büyük büyükbabası), Gabriel, Hripsime, Maryam ve Siranuş. Aile hikâyesine göre ailenin kökenleri Van bölgesine dayanmaktaydı ve aile, Arap işgali sırasında Kilikya bölgesine taşınmıştı.

Papaz Hagop Ehneş’teki Surp Asdvadzadzin Kilisesinin din görevlisiydi. Papazlık unvanını, Urfa’da 1899’da Urfa Piskoposu Khoren Mıkhitaryan’dan almıştı. 1909’da, Adana’daki Ermeni katliamları sırasında Papaz Hagop Ehneş’teki Ermenilerinin kendilerini savunmalarında önemli bir rol oynamıştır. Tutuklanmasının ve Halep’te hapse atılmasının nedeni de bu olabilir. 1915’te serbest bırakılmış ve memleketine dönmüştür ancak hemen ailesi ve hemşerileriyle birlikte sürgüne gönderilmiştir. Ailesi Hama ve Humus’a thcir edilmiş, tehcir sırasında ve aynı zamanda kamplardaki hastalıklar ve kıtlık nedeniyle aile üyelerinin birçoğu yaşamını yitirmiştir.

Kilisede inanlara dağıtılan komünyon ekmeğini şekillendirmede kullanılan, yuvarlak ahşap kalıplar.

Birinci Dünya Savaşı sonunda, Antep ve civarı önce Britanya, ardından da Fransız orduları tarafından işgal edilir. Papaz Hagop ve ailesinden hayatta kalanlar ilk önce Ehneş’e geri gelirler, burada kısa bir süre kaldıktan sonra 1920’da Antep şehrine geçerler. Aynı yıl, Ermeniler Antep’te Türk milli güçlerine karşı savunma harekatı başlatırlar. Çatışmalar sırasında, Papaz Hagop barut imalatından sorumlu olur ve ergen yaştaki üç oğlu da çatışmalara katılırlar. Papaz Hagop, askerleri kutsaması ve cesaretlendirmesi için çeşitli mevzilere de gönderilir.

1921’de Fransızların bölgeyi terk etmesi üzerine birçok Ermeni gibi Boyacıyan ailesi de bölgeden ayrılır ve ailenin kimi üyeleri, özellikle oğlu Khoren ve bir kardeşi daha Ghazir’e (Lübnan’da, Beyrut’un kuzeyinde bir köy) göçer. Oradan gemiyle Marsilya’ya geçer ve 1920’lerdeki tüm Ermeni mülteciler gibi “Quai de la Joliette” mahallesine varırlar. Fransa’nın güneyindeki Uzes şehrine yerleşirler.

Papaz Hagop Boyacıyan, 1920-1923 tarihleri arasında Antep’te görevlendirilir, ardından Beylan’a atanır. Daha sonra Halep’e yerleşir ve Ehneşli ve Cibinli Ermeni göçmenlerin papazı olur. Aynı zamanda Halep’e komşu olan El-Bab, Muruj ve Cerablus şehirlerini de ziyaret eder. 1924’te Halep’ten ayrılır ve bir süreliğine Kudüs’te papazlık yapar.

Papaz Hagop’un oğullarından Sarkis Boyacıyan, 1920’lerde Mısır’a yerleşir ve ardından güney Fransa’da, Uzes’teki kardeşleriyle birleşir.

Papaz Hagop, bir süre karısı Nıver Haçeryan’la birlikte Kudüs’te kaldıktan sonra çocukları ve torunlarına katılır.

Komünyon ekmeği için kullanılan ahşap kalıplar.

Bu meşhur fotoğraf 1921 de Antep’te çekilmiş, aynı objelerle (tabanca ve mavzer tüfeǧi) verilmiş başka fotoğrafları da mevcut. Papaz Hagop bu fotoğraf çekildiğinde 52 yaşında.

Bu fotoğraf 1926’da Kudüs Ermeni Patrikhanesi yakınlarında, bir tören alayı sırasında çekilmiş, arkada Kudüs Ermeni Patriği Yeğişe Turyan görünüyor. Patriğin etrafı sarılı, boynunda haçlar var ve bir elini diğerinin üzerine kavuşturmuş. Fotoğrafta görülen, küçük gözlükler takmış olan, beyaz sakallı ve Patrik Yeğişe Turyan’ın sağından üçüncü kişi de Piskopos Papken Güleseryan (gelecekte Kilikya Katolikosluğu piskopos yardımcısı). Hagop Boyacıyan, fotoğrafın solunda alayın başında görünüyor.

1. Papaz Hagop Boyacıyan, solda arkasında oğlu Gabriel ile birlikte, diğerleri de muhtemelen Papaz Hagop’un yeğenleri.
Gabriel Boyacıyan 12 yaşlarında göründüğü için tarihi 1918 civarına dayanan bu fotoğraf bildiğimiz kadarıyla Papaz Hagop’un en eski fotoğrafı.
2. 1940, Papaz Hagop’un ayin sırasında çekilmiş bir fotoğrafı, o dönemde Türkçe konuşan inanlara da ulaşmak adına ayinin Türkçe uygulanması yaygın bir durumdu.
3. Soldaki üniformalı asker, Papaz Hagop Boyacıyan’ın oğlu Khoren Boyacıyan. 1920’de Antep’te, silah arkadaşlarından biriyle çektirmiş fotoğrafı.

Antep’te çekilmiş Khoren Boyacıyan ve silah arkadaşının fotoğrafının arka yüzü. Fotoğrafın arkasındaki yazıdan diğer askerin isminin Giragos Semerciyan olduğunu öğreniyoruz. Yukarıya “15 Ağustos 1922” tarihi atılmış. Bu tarih, Antep’teki Ermeni direnişi dönemine uymasa da muhtemelen aile üyelerinden birinin notu yazdığı sırada attığı bir tarihtir. Notta Khoren’in solda durduğu ve 17 yaşında olduğu da belirtilmiş.

Papaz Hagop Boyacıyan ve karısı Nıver’in (evlenmeden önceki soyadı Haçeryan), 1927’de, Kudüs’teki Surp Hagopyants Manastırı önünde çekilmiş bir fotoğrafı.

Papaz Hagop’un dört farklı fotoğrafı.
Papaz Hagop Boyacıyan’ın ilk fotoğrafı, 1955’te, Fransa’da, St. Rafael’deki Ermeni yaşlılar evinde (Ephad Home Arménien) çekilmiş.
İkinci fotoğraf, oğlu Khoren’in Fransa, Uzes’teki evinin bahçesinde, 1954’te çekilmiş.
Üçüncü ve dördüncü fotoğrafların tarihi belirsiz.

Papaz Hagop Boyacıyan’ın kutsal ekmek hamurunu yoğurduğu bakır kase.

Papaz Hagop, güney Fransa piskoposluk bölgesinde “konuk papaz”dı; seramoniler (vaftiz töreni gibi) düzenlemek için Rhove vadisindeki aileleri ziyaret ederdi. Bu fotoğraf, 1930’lardaki bir vaftiz töreni sırasında çekilmiş, ailenin ve vaftiz edilen çocuğun kimliği bilinmiyor.

1. Papaz Hagop ve karısı Nıver, Hagop’un arkada duranlar oğlu Sarkis ve gelinleri Azniv; Hagop ve Nıver’in kucaklarında, bu fotoğrafın çekilmesinden kısa bir süre sonra vefat eden ikiz erkek torunlarını tutuyorlar; ortalarındaki küçük kız ise torunları Mari. Kahire, 1927.
2. Papaz Hagop, 1925’te Kahire’deki ailesiyle birlikte. Ayaktakiler, soldan sağa: Azniv, Hagop’un gelini, Sarkis ve kızları Mari.

Papaz Hagop Boyacıyan ve karısı Nıver’in, 2 oğulları, gelini ve kızlarıyla Fransa’da 1930’arda çekilmiş bir fotoğrafı.
Ayaktakiler, soldan sağa: Sarkis, Khoren (Raffi Sarafyan’ın büyük büyükbabası), Hayganuş (Khoren’in karısı) ve Hripsime (Hagop ve Nıver’in kızı).

Papaz Hagop Boyacıyan’ın Ehneş’teki evinin ve kilisenin anahtarları.

Bu, Kudüs Ermeni Patikhanesi tarafından Papaz Hagop bir çeşit maaş ödemesi olarak 10 frank verilmesine dair patriklik dini fermanı; Papaz Hagop 1933’te Surp Istepannos Ermeni Kilisesi’ni papaz olarak ziyaret etmekteydi.

Fransa’da Uzes, Gard’daki Ermeni kilisesine ait doğum ve vaftiz belgeleri. Papaz Hagop Boyacıyan, bu çocukları vaftiz eden papazdır.

1. Bu belgenin tarihi: 1938; Nerses Sakoyan’ın (14 Temmuz 1896, Ehneş, Antep doğumlu) oğlu Sarkis Sakoyan’ın (26 Mayıs 1924, Halep doğumlu) ve Hripsime Boyacıyan’ın (27 Şubat 1909, Ehneş, Antep doğumlu) vaftiz belgesi. Vaftiz babaları: Gabriel Boyacıyan (Ehneş doğumlu).
2. Bu belgenin tarihi: 10 Şubat 1946; Kamer Panosyan’ın (28 Şubat 1916, Ankara, Türkiye doğumlu) oğlu Robert Avedis’in (11 Ağustos 1945, Nimes [Gard] doğumlu) ve Mari Baronyan’ın (26 Nisan 1916, Pingan [günümüzde Adatepe], [Sivas Vilayeti], Küçük Asya doğumlu) vaftiz belgesi. Vaftiz babaları: Varujan Varvaryan (Yozgat doğumlu).

Pirinç Osmanlu mührü.

1. Halep Ermeni Piskoposluğu tarafından Papaz Hagop Boyacıyan’av verilmiş (23 Haziran 1924 tarihli) bir belge. Papaz Hagop’un Halep’te görev yaptığı ve başka bir yerde görev yapmak arzusunda olduğu belirtilmiş. Müsait otoritelerden papaza başka bir görev yeri bulunması ve oraya yerleşmesi konusunda yardımı olması arz ediliyor.
2. Kudüs Ermeni Patrikhanesinin, Papaz Hagop’un Kudüs manastırı ve civarında görev yaptığını belirten belge (7 Ağustos 1927 tarihli). Belge, patrik vekili başpiskopos Mıgırdiç Ağavnuni tarafından imzalanmış.
3. 3 Haziran 1920 tarihli bu belge, Antep’te Ermeni direnişi dönemine ait. Yazıda şöyle diyor: “Papaz Hagop Boyacıyan’ın (askeri papaz), gerekli bölgeleri ziyaret edip nasihatte bulunması için ayrılma izni belgesi.” Bu belgeden, ayrıca Papaz Hagop’un, Antep’teki Ermeni cephaneliği için barut ürettiğini de öğreniyoruz.

1. 3 Haziran 1920 tarihli bu belge, Antep’te Ermeni direnişi dönemine ait. Yazıda şöyle diyor: “Papaz Hagop Boyacıyan’ın (askeri papaz), gerekli bölgeleri ziyaret edip nasihatte bulunması için ayrılma izni belgesi.”
2. Ehneş’te yeni bir kilise inşa edilmesine izin veren Osmanlı fermanı.

Pirinç mühür ve kilise mührü. Sağdaki, Fransa’daki Ermeni kilisesine ait.

Askeri komutan (1 Nisan 1920-8 Şubat 1921) Adur Levonyan tarafından, Antep’teki Ermeni direnişi sırasında Khoren Boyacıyan’a verilmiş askeri belge. Yazıda şöyle diyor: “Askeri belge, sayı 60. Bay Khoren Boyacıyan’ın cesur askerlerimizden biri olduğunu ve Antep’in özsavunmasındaki gizli rolünü (?) tasdikleriz. 25/02/1921, Antep, komutan: A. Levonyan.”

Üzerinde herhangi bir işleme olmasa da bu ayin kadehi büyük olasıklıkla Antep veya Ehneş’ten getirilmiştir.

Başpiskopos Grigoris Balakyan’ın, 1934’te Marsilya’daki cenaze merasimine ait tarihi bir fotoğraf.

Arkadaki papaz Vramşabuh Kibaryan (hakkında daha fazla bilgi edinmek için ADA bölümüzde yayınlanan Kibaryan ailesi kısmına BURADAN tıklayınız).

Papaz Hagop Boyacıyan, ilerlemiş yaşında bile Orta Asya’nın birçok yerini ziyaret etmeyi sürdürmüştür. Burada, Halep’in Bostan Paşa ilçesinde Ehneşlilerle, Hagop Keyvanyan ve Ohanyan ailesi üyeleriyle birlikte, 1944. Sağda, fotoğrafın arka yüzüne çekildiği yer, tarih ve fotoğraftaki kişilerin kimliklerine dair bilgiler not edilmiş.

Papaz Hagop Boyacıyan’ın ayin objelerini ve kilise kıyafetlerini koyduğu ahşap sandığı.

Papaz Hagop Boyacıyan’ın oğulları, Khoren Beyrut’un kuzeyindeki Ghazir’de ayakabbıclık öğrenirken, 1920’ler; Yakın Doğu Yardımı’nın [Near East Relief] İsveçli Jakob Künzler önderliğinde Lübnan’daki bu köyde kurduğu yetimhanede. Ghazir’e yerleşmiş olan küçük Ermeni topluluğuna Boyacıyan ailesi de dahildi.

İçlerinde dua yazılı muskalar. Birincisinin üzerinde isim yazılı: Khoren ve papazın oğlu için yazıldığı anlaşılıyor. Sonuncusu ise kazar açılmış olan.

Raffi Sarafyan’ın büyük büyük büyükbabası Papaz Hagop Boyacıyan, dua muskaları (Ermenice Հմայիլ [Hmayil]) yazar ve aile üyelerini korumak için onlara verirmiş. Üçgen muska şeklindeki dua kâğıtları kumaşla kaplanırmış. Bu kolyelerin açılmaması gerekmektedir. Bunlardan biri Raffi Sarafyan’a kalmış ancak küçük oğlu kazara bu muskayı açmış; duaların taranmış hallerini aşağıda görebilirsiniz. Bu dua, yaklaşık yüz yıl önce Papaz Hagop Boyacıyan tarafından yazılmış. Khoren Boyacıyan, babasına ait bu muskayı Antep’teki çatışmalar sırasında göğsünde taşımış ve çatışmaları sağ atlatmıştır. Nesilden nesle aktarılan Sarafyan aile arşivine ait bu muska günümüzde Paris’te bulunmaktadır.

Üçgen muska şeklinde sarılmış dua yazılı kâğıt. Üzerindeki dua, kişinin tehlikelerden korunması için yazılmış.

Papaz Hagop Boyacıyan’ın kullandığı ayin kemeri.

1. ve 2. Papaz Hagop Boyacıyan’ın papazlık gömlekleri.
3. Papaz Hagop’un papaz cübbesi.
4. Bu parça, bir kolluk olmasına karşın bileğe takılmaktaydı.

Yukarıda sergilenen siyah papaz gömleğinin düğmesi. Üzerinde Ermenice olarak “Santukht Çağlatsyan’ın hatırasına, Antep, 1912” [«Է Յիշատակ Սանդուխթ Չաղլացեան Այնթապ 1912»] yazıyor.

1816 yılında İstanbul’da basılmış bir ilahi kitabı. İlk sayfadan itibaren, farklı dönemlere ait yazılar kayıt düşülmüş. Bu notların bazıları okunaksız. Bu yazılardan, kitabın 1904 yılında satın alınmış olduğu anlaşılıyor. 1921’de, şöyle bir kayıt düşülmüş: “Bu İlahi kitabı Papaz Hagop Boyacıyan’a aittir, Nisan 1921.” Papaz Hagop’un aşağıdaki notunda, kitabı oğlu Toros ve torunu Hovhannes’e hediye ettiği yazıyor.

Papaz Hagop Boyacıyan’ın babası Toros Boyacıyan’a ait matbu, resimli bir İncil. Bu İncil, 1733’te, Venedik’te, “Antonio Bortoli” matbaasında, Vartabed Mıkhitar tarafından basılmış.

Yukarıda görülen İncil üzerinde şöyle yazmakta: “Papaz Hagop Boyacıyan, 1931, oğlun Khoren ve torunum Hovhannes’e hediyemdir.”

Ağustos 1907’den, Ehneş kilisesine ait yuvarlak işlemeli bir örtü. Ermenice işlemede şöyle yazmakta: “Bayan Dudu Tabak Kevorkyan’dan Ehneş’teki kutsal kilise kapısı için örtü, 10 Ağustos 1907, Antep.”

Kutsal yağ şişeleri ve teneke kutuları.

Bu kumaş parçası da Papaz Hagop’a ait; mihrapta ayin kadehinin altına serilirdi.

Buhurdanlık için kullanılan çakmaktaşı ve ateşleyici ve bunların muhafaza edildiği çanta.

Ehneş köyünün güncel fotoğrafları