Ğazaryan ailesinin Soykırım’dan kurtulan fertleri, İstanbul, 1920’ler.

Avo Ğazal Arşivi – New York, ABD

Avo Ğazal arşivi, ikisi de Sivaslı olan Ğazaryan ve Şahinyan ailesinin fertlerini tanıtır. Avo’nun baba tarafından büyükbabası olan Avedis Ğazaryan ailesinin yaşadığı ve çalıştığı Samsun’dan sürgün edilir.

Soykırım sırasında Avedis ve kardeşi Hrayr şehir dışında katledilirler. Avo’nun babaannesi Parantzem Ğazaryan (Şahinyan, 1893, Sivas) kurtulup Sivas’ın güneyindeki Kangal’a ulaşır. Avo’nun henüz çocuk olan babasını, büyük amcası Norayr’ı ve Hrayr’ı yanına almayı başarmıştı. Kardeşi Mihran Şahinyan’ın çabaları sayesinde Sivas’a dönmeyi başaran Parantzem Amerikan Misyonu tarafından yönetilen ve Mari Luis Grapham’ın müdürü olduğu bir Amerikan yetimhanesinde kalır. Hrayr, Mari Luis Grapham’a adanmış ve yetimhanede öğrendiği bir şarkıyı daima hatırlayacaktı. Aile, Sivas’ta kalmanın imkansızlaşmasına kadar yetimhanede kalmaya devam eder. 1923’den evvel, Parantzem, oğulları Norayr ve Hrayr, himayesinde bulunan dünürünün oğlu Vahan Ğazaryan ile İstanbul’a göç eder. Vahan henüz çocuktu: İstanbul’a vardıktan sonra nihayet yolunun Sovyet Ermenistanı’na düşebileceği ümidiyle Yunanistan’daki bir yetimhaneye gider. Fakat kendisini evlenip bir erkek ve bir kız çocuğu babası olacağı ABD’de bulur. Yıllar sonra Vahan Soykırım’dan kurtulmuş kardeşine Sovyet Ermenistanı’nda karşılacaktı. Norayr ve Hrayr İstanbul’daki Ermeni okullarına devam eder, Parantzem ise dikiş ve el işi yaparak ailesinin geçimini sağlamaya çalışır.

Avo Ğazal’ın babaannesinin babası olan Hagop Paşa Şahinyan ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda (1877-1878) mebustu, dolayısıyla ailesi Soykırım zamanında belli bir saygınlığa sahipti, buna karşın kurtulamadı.

Hagop Paşa Şahinyan’ın Sivas fotoğraflarını bu sayfada görebilirsiniz. İlki 1880’de, diğeri ise öldükten hemen sonra çekilmiş. İlk fotoğrafta Hagop Şahinyan 30-40 yaşlarında, belli bir mevkiide olan Osmanlı görevlisi üniforması giymiş, kılıç ve fes takmış. Geleneksel ve çağdaş simgelerle donatılmış bir stüdyoda çekilen bir fotoğraf. Ölümünden hemen sonra çekilen fotoğrafta ise rahmetli aile fertleri ve evdeki görevliler tarafından çevrelenmiş.

Şahinyan ailesi fertleri Sivas’ta, 1890’lar sonları.

Sağda, sandalyedeki kız çocuğu Avo Ğazal’ın büyükannesi Parantzem Şahinyan (1893, Sivas).

Fotoğrafın arkasına yazılan isimler:

1. Maryam Şahinyan
2. Vartanuş Şahinyan
3. Zareh Şahinyan. Parantzem’in, ilerde İran’a gidecek olan kuzenlerinden.
4. Hnazant Kantarcıyan (?)
5. M. Budakhyan (?)
6. Parantzem Şahinyan. Avo Ğazal’ın büyükannesi.
7. Satenik Şahinyan

Ğazaryan ailesinin fertleri, 1912, Samsun.

Nazaret Ğazaryan ailesinin fertleri: Kendisi Avo Ğazal’ın büyükbabası Avedis Ğazaryan’ın ağabeyi. Kardeşleri Sivas’ta doğmuş olmalarına rağmen, ikisi de Sivas ve Samsun’da iş sahibi idiler. Fotoğrafın arkadasında Nazaret’in İstanbul’daki Nersesyan Matbaası’nın sahibi olduğu yazılı.

Ğazaryan biraderlerin Sosyal-Demokrat Hınçak Partisi üyesi olduklarını ve evlerinin ilk katını bu partiye tahsis ettiklerini biliyoruz.

Soykırım zamanı Avedis ve Nazeret Samsun’dan sürgün edilip şehrin dışında katledildiler.

Avo Ğazal’ın amcası Hrayr Ğazaryan 1950’lerde Soykırım’dan kurtulup Fransa’ya yerleşmiş bir ahbabı ile Samsun’a gider. Artık bir ilkokul olan Ğazaryan ailesinin evini bulurlar.

Ğazaryanlar, Sivas, 1920’ler.

Avo Ğazar’ın babası Norayr Ğazaryan iki kardeşten büyük olanıydı. Kendisi ayakta, solda, kardeşi Hrayr ise sağda. Norayr ve Hrayr’ın akrabası Vahan Ğazaryan ise ortada oturmuş. Fotoğraf muhtemelen Sivas’tan İstanbul’a göçün arifesinde çekilmiş.

Ğazaryan ve Şahinyan ailelerinin Soykırım’dan kurtulan fertleri İstanbul’da, 1920’ler.

Parantzem Ğazaryan ortada oturmuş, kucağında ise en küçük kardeşinin kızı. Arkasında ayakta olan kardeşi Mihran Şahinyan. Mihran’ın yanında, sağda, büyük kızı Maryam ayakta. Maryam İstanbul’da bir fotoğraf stüdyosu işletiyordu. Maryam’ın karşısında, biraz sağda, ayakta, Norayr Ğazaryan duruyor. En önde, elleri dizlerinde sandalyede oturan ise kardeşi Hrayr Ğazaryan.

1. Mihran ve Dikranuhi Şahinyan’ın düğün fotoğrafı. Mihran Avo Ğazal’ın büyükannesinin kardeşi ve Hagop Paşa Şahinyan’ın evladı. Çift bu fotoğrafı 1909’da Sivas’ta çekilmiş. Fotoğrafçı ise Enkababyan biraderler.

2. Avo Ğazal’ın büyükbabası ve babaannesi Avedis ve Parantzem Ğazaryan’ın düğün fotoğrafı. Çift bu fotoğrafı 12/23 Ekim 1909’da Sivas’ta Enkababyan Birader’lerin stüdyosunda çekilmiş.

Avedis Ğazaryan’ın Bay ve Bayan Hovsep Boğosyan’a (?) iletilmiş kartı, Amasya, Samsun, 20 Haziran 1914.

Ğazaryan biraderler Norayr ve Hrayr’ın 1920’lerde, anneleri Parantzem ve akrabaları Vahan Ğazaryan ile İstanbul’a gelmelerinden hemen sonra çekildikleri bir fotoğraf.

İstanbul Getronagan Lisesi 1934 yılı mezunları.

Norayr ve Hrayr Ğazaryan yaşıt olmamalarına karşın, Sivas’tan İstanbul’a taşındıktan sonra eğitime başladıkları Getronagan Lisesi’nde aynı sınıfa yazıldılar ve okulu aynı yıl bitirdiler. Parlak bir öğrenci olan Hrayr Ğazaryan, ilk sırada, ayakta duran, soldan ikinci mezun. Bu tip gösterişleri sevmeyen Norayr ise sınıf arkadaşlarıyla fotoğraf çekilmemiş. Norayr’ın, ailenin mütevazı durumu göz önüne alındığında, fotoğraf çekilmek için uygun bir kıyafeti olmaması da ihtimal dahilinde.

1. Parantzem Şahinyan-Ğazaryan’ın Sivas. S. Hripsimyants Okulu’undan aldığı 25 Haziran 1909 tarihli diploma. Diplomada Parantzem’in 1893’te Sivas’ta doğduğu ve eğitim yılını başarıyla bitirdiği belirtilmiş. Belge Sivas Ruhani Önderi Arkepiskopos Kuşakyan (1874-1939) tarafından imzalı. Kuşakyan 1931’den ölümüne kadar Kudüs Ermeni Patriği de olmuştur. Diploma kağıdı Samsun’daki Cemil Matbaası’ndan.

2. Parantzem Ğazaryan için hazırlanmış 11 Haziran 1927 tarihli referans mektubu. Sivas Kız Yetimhanesi sorumlusu Nina Rays tarafından hazırlanan mektupta Parantzem’in öğretmen ve belletmen olarak üç yıl yetimhanede görev aldığı ve benzer bi görevi layıkıyla yapabileceği belirtilmiş. Amerikan Yetimhanesi 1920’lere kadar Sivas’taydı. Okul daha sonra Lübnan ve Yunanistan’a taşındı.

Hagop Şahinyan’ın fotoğrafı.

Paşa fotoğrafı 1880’de Sivas’ta çekilmiş. 30-40 yaş arasında olan paşa belli bir mevkiide olan Osmanlı görevlisi üniforması giymiş, kılıç ve fes takmış. Fotoğrafın çekildiği stüdyo geleneksel ve çağdaş simgelerle donatılmış, yere doğu halıları serilmiş, Şahinyan ise Avrupai bir koltuğa oturmuş. Arkasındaki sehpanın üzerinde kahve fincanları, yanında bir saat var. Tüm bunlar yeni bir yüzyılı tasavvur eder gibi.

Yukarda görülen fotoğraf üzerinden hazırlanan bu yağlıboya tablo Parantzem’in kardeşinin ailesinin İstanbul, Feriköy’deki evinde muhafaza ediliyordu. İlerlemiş yaştaki aile fertleri vefat ettikten sonra varisler yağlıboya tabloyu İstanbul Ermeni Patrikhanesi Müzesine bağışladılar.

Sivas, 1898, Hagop Paşa Şahinyan’ın ölüm sonrası fotoğrafı.

Henüz yeni vefat etmiş olan aile büyüğü paşa üniformasını son kez giymiş ve aile bireyleri ve hane çalışanlarıyla çevrili bir halde koltuğa oturtulmuş. Diğer yerleşim alanlarında olduğu gibi Sivas’ta da ölüm sonrası çekilen benzer fotoğraflar yaygındı. Şahinyan’ın yanındaki küçük çocuk kızı Parantzem (Avi Ğazal’ın büyükannesi).

Muhtemelen Hagop Paşa Şahinyan’ın eşi olan Maryam Şahinyan’ın cenazesi, Sivas, 19 Ocak 1909.

Ğazaryan/Şahinyan ailesine ait bir Osmanlı tapusu.

İstanbul’dan New York’a yollanmış bir çok kitap gibi bu da Avo Ğazal’a amcası Hrayr Ğazaryan’dan miraz kalmış.

Sivas’ta satın alınmış bu kitabın yazarı İstanbul Ermeni Patriği Başepiskopos Mağakya Ormanyan. Sivas “Lusaper” kitabevinin mühürü ikinci sayfada net olarak görünmekte.