Editör Notu:
Burada bilgiler ve fotoğraf alt yazılarının tamamı, Karekin/Karaken/Carl ve Sırpuhi Babigyan’ın torunları Serina Babigyan Rosenkjar kaleme alındı. Burada yayınlanan fotoğraf, belge, biyografi notları, müzik ve masallar onlara aittir.
1890’da, Garabed Babigyan ve karısı Maryam Sarkisyan, Babigyan ailesinin büyükleriydi. 1 Ocak 1890 tarihinde oğulları Karekin dünyaya geldi. Badaskhan ismini verdikleri kızları Soykırım sırasında hayatını kaybetti. Harput Vilayeti Dersim Sancağına bağlı Çemişgezek’te çiftçilik ve çobanlıkla geçinen bir aileydiler.
Garabed’in Bağsadar ve Kaspar isimlerinde iki erkek kardeşi vardı. Bağdasar Anna ile evliydi, 3 oğulları, Apraham, Yeğyazar ve Garabed, ile 1 kızları, Vart Nazeli, vardı. Bağdasar ve Anna Türk askerler tarafından öldürüldü. Kaspar ve karısı Varter’in 4 kızları vardı: Santukhd, Maritsa, Zartig ve Lusig. Onlar katliamlardan önce Fransa’ya kaçmayı başarmışlardı ancak ne yazık ki ailenin geri kalanı öldürüldü.
Karekin, babasının ölümünden sonra Amerika’ya gitmiş ve burada bir silah ustası olmuştur. Yıllar sonra, aldığı silah ve mühimmat Ermeni Devrimci Federasyonu’na (EDF/Taşnak Partisi) yardım etmek için Osmanlı İmparatorluğu’na getirmiştir. Eve döndükten sonra Soğome’yle evlenmiş Krisdapor ve Şakeh isimlerini verdikleri iki çocukları olmuştur. Karekin, yıllar sonra EDF’ye daha fazla yardım edebilmek için yine Amerika’ya gider. Ne yazık ki, Soykırım sırasında, Babigyan çiftliğinde Türk ve Kürt eşkıyaların saldırısına uğrayan Soğome, onların ellerine düşmemeleri için çocuklarının ayaklarına taş bağlayıp ikisini de nehre atmış ardından kendisi de atlamıştır.
30 Temmuz 1918 tarihinde Karekin ailesinin öldüğünü öğrenir. Aynı gün adını Babigyan olarak değiştirip Birleşik Devletler ordusuna katılır ve ABD vatandaşı olur. Askeri deneyimi nedeniyle Osmanlı cephesine gönderilmeyi talep eder ve 151. Tugay 1. Müfreze erleri arasına katılır.
Kaspar savaştan sonra Dzağig Demirciyan Tumasyan/Tomasyan isminde bir kadınla evlenir. Dzağig’İn ilk eşi Harutyun, katliamlar sırasında Khadişar’da /Çemişgezek yakınlarında bir köy) öldürülmüştür. Harutyun ve Dzağig’in 12 çocukları vardır. Ne yazık ki, katliamlardan sadece Dzağig ve 4 çocuğu sağ kurtulmayı başarır. Çocukların en küçüğü Sırpuhi 16 Mart 1907 doğumludur, hayatta kalan diğer kardeşlerinin isimleri ise Gülistan, Kohar ve Babacan’dır.
Kohar, bir süre sonra Harput Ovası’ndaki Aşvan (günümüzde Muratcık) köyünden Kevork isimli biriyle evlenir. Kevork da katliamlarda karısını kaybetmiştir ama kızı Nıvart hayatta kalmayı başarmıştır. Kohar, düğünden sonra kocasıyla birlikte Aşvan’a yerleşir. Dzağig, Sırpuhi, Gulistan ve Babacan, Kevork onlara bir ev ayarlayana kadar Khadişar’da kalırlar.
Bunlar Babigyan müzik arşivine ait gramofon kayıtları. Arşivin ilk yayını dinlemek için buraya TIKLAYINIZ. Babigyan ailesi bu Ermenice şarkıları Birleşik Devletler’de 1920’lerden beri dinlemektedir.
1915 katliamlarından önce Dzağig ailesinden yardım istemek için Batum’a gitmiştir. Bundan kısa bir süre sonra Türk askerleri Aşvan’a girer. Ermenilerin bütün erzakına, para, arazi ve mallarına el konur, evleri yakılır ve Kevork da dahil köydeki erkekler bağlanarak bir tepeye götürülüp katledilir. Kadınlara ve çocuklara dokunulmaz, böylece Kohar, Gülistan ve Sırpuhi evsiz de olsalar hayatta kalırlar. Ardından Türk askerler onları toplayarak şehrin dışına sürer. Bu yürüyüş sırasında hasta ve yaşlı olanlar yolda bırakılır, hayatta kalanlar Halep’e ulaşır.
Halep’e sadece Sırpuhi ve Gülistan varır. Önce bir kaleye, ardından da geniş bir eve yerleştirilirler. Gülistan burada geçirdikleri ilk gecede kaçırılır. Yalnız kalan Sırpuhi kaçmanın bir yolunu bulur ve onu bir papaz görüp Ermeni yetimhanesine yerleştirene kadar Halep sokaklarında dolaşır.
Yıllar sonra, yetimhane müdürü çocukların başka şehirlere gönderilmesinin daha güvenli olacağına karar verince, Sırpuhi, 23 yetimle birlikte Lübnan’ın Jebeil/Byblos şehrine gönderilir.
Bu sırada Dzağig ve Kaspar İstanbul’da yaşamaktadırlar. Yıllardır Dzağig’in çocuklarını bulmaya çalışmaktadırlar. Bir gün, Beyrut’taki Ermeni yetimhanesinde Sırpuhi’nin tarifine uyan bir kız çocuğu olduğunu duyarlar. Kaspar yetimhaneye gidip Sırpuhi’yi bulur ve onu İstanbul’a, Ortaköy’deki evlerine, annesine getirir. 1922’de Kemalist güçler İstanbul’a girmeden önce Fransız hükümetinin Ermeni göçmenleri Kabul ettiğini öğrenen, aile Marsilya’ya giden bir İtalyan gemisiyle yola çıkmıştır. Ermeniler Fransa’da kamplara yerleştirilir. Sırpuhi ve ailesi önce Marsilya’daki bir kampa, sonra da Dacozville’ye yerleştirilir.
Sırpuhi ve Kaspar Dacozville’den ayrılabilecek kadar para biriktirip Paris yakınlarındaki Pigalle’de bir apartman dairesine taşınır. Yie para biriktirip bir arazi satın alarak Paris dışlarındaki Sarcelles, Seine-et-Oise kentinde bir ev inşa ettirirler. Sırpuhi’nin artık bir genç kız olduğundan onu evlendirmeye karar verirler. Kaspar’ın ABD’de yaşayan Karkin Babigyan isminde bir yeğeni vardır. 26 Aralık 1925 tarihinde Karekin Sarcalles’e ulaşır ve 2 Ocak 1926’da Sırpuhi’yle evlenir.
Karekin ve Sırpuhi’nin bir oğulları olur: Zaven. Zaven’in doğumundan sonra Karekin ailesini Amerika’ya götürür. Amerika’da ailesinin yanına, Lawrence, Massachusetts’e giderler. Ne yazık ki Karekin Lawrence’da iş bulamaz ve bu nedenle ailesiyle birlikte Portland’a taşınıp burada berberlik yapmaya başlar.
Karekin ve Sırpuhi’nin ikinci oğulları Suren 1 Ağustos 1930’da dünyay gelir. 1932’de Fransa’ya geri dönerler. Kaspar, bu sırada hastalanır ve bir yıl içinde vefat eder. Bundan kısa bir süre sonra Avrupa’da yaşayan Amerikan vatandaşlarına, Amerikan Kızıl Haçı tarafından Birleşik Devletler’e dönmelerini söyleyen bir mektup alırlar. Borsadaki çöküş nedeniyle ailenin birikimi yok olur. Şanslarına, ailenin yol masrafları Kızılhaç tarafından karşılanır.
Portland’a varır varmaz Dzağig’i Amerika’ya getirebilmek için para biriktirmeye başlarlar. 5 Mart 1936 Dzağig Amerikan vatandaşlığını alır. 19 Mart 1936 tarihindeyse Amerika’ya gelip ölene kadar ailesinin yanında kalır.
Aile yaşamını Birleşik Devletler’de sürdürür. Karekin 13 Temmuz 1979’da, Sırpuhi ise 10 Kasım 1988’de vefat eder.
Sırpuhi Babigyan (1), Dzağig Babigyan (2) ve Kaspar Babigyanıns (3) İstanbul’dan Marsilya’ya geçebilmeleri için İstanbul’daki Fransız Yüksek Komisyonluğu tarafından 14 Ekim 1922’de verilmiş bir yıllık Fransız vizeleri.
Bunlar Babigyan müzik arşivine ait gramofon kayıtları. Arşivin ilk yayını dinlemek için buraya TIKLAYINIZ. Babigyan ailesi bu Ermenice şarkıları Birleşik Devletler’de 1920’lerden beri dinlemektedir.
Sırpuhi Babigyan’ın Fransa çalışma izni. 6 yaş büyük olan George (Zaven) Sarcelles, Fransa’da, Suren ise Portland, Amerika’da dünyaya gelmiştir.