Çorbacıyan ailesi. 1892-1893 dolaylarında Maraş’ta çekilmiş bir fotoğraf.

Karen Bedrosyan Richardson koleksiyonu - New York

Muhterem [Peder] Sahag Der Bedrosyan ve karısı Zabel’in (doğumu Çorbacıyan) ailelerinin, atalarının (Antep/Maraş’tan Kalpakyan ailesi) ve çiftin dört çocuklarının hikâyesini anlatan bilgi ve fotoğraflar fertlerin kendileri, haklarında düşülen kayıtlar, yazılar ve çeşitli makalelerden, keza Harry Çarkhudyan’ın Kalpakyan ailesinin 1800’lere kadar geriye uzanan soyağacı ve çalışmalarını ayrıntılarıyla anlatan paha biçilmez biyografisinden gelmektedir. Söz konusu biyografiye bu sayfada pdf formatında ulaşabilirsiniz.

20 kuşak Ermeni Resuli rahiplerden olan Peder Sahag Der Bedrosyan (26/03/1877-08/10/1927) Maraş’taki Surp Istepannos Kilisesinin ilk papazı, aynı zamanda 1908-1914 yılları arasında piskopos vekiliydi. Lusiya Çorbacıyan (doğumu Kalpakyan) ile Nişan Çorbacıyan’ın kızı olan karısı Zabel (15/10/1885-22/10/1933) Maraş’ta doğmuştu. Henüz on yaşındayken, Hınçak Partisinin mahalli şubesinin genel sekreterliğini yapan babası 1895 Ermeni katliamı sırasında öldürülmüş ve o zamanlar 30 yaşlarında olan annesi Lusiya kısa bir müddet hapiste kalmıştı. Zabel ve küçük kardeşi Arsen, Lusiya’nın serbest bırakılmasından sonra Maraş’taki bir Amerikan yetimhanesine gönderilir, bir yandan da Maraş yüksekokuluna devam ederler. Lusiya ile en küçük oğlu Yeznig ise Lusiya’nın annesi ve kardeşinin yanına giderler. Ailedeki rivayete göre Zabel ile müstakbel Peder Sahag Der Bedrosyan, Zabel Maraş yüksekokulunda, Sahag da Tarsus’taki Saint Paul kolejinden mezun olduktan sonra Maraş’taki Amerikan İlahiyat Seminerinde öğrenciyken karşılaşırlar. Zabel yüksekokulu bitirip öğretmen olur ve 1903’te, 18 yaşındayken evlenirler. 

Peder Sahag 1915’te diğer cemaat önderleriyle birlikte tutuklanıp Der Zor’a sürgün edilir. Daha sonra Der Zor’dan, askeri mahkeme huzuruna çıkmadan önce çeşitli vesilelerle tutuklanıp 15 kez hapse atıldığı Halep’e çağrılır. Mahkemeye çıkmasının nedeniyse Ermeni Genel Yardım Birliği’nin [AGBU] Kahire’deki idare merkezine Maraş çevresindeki köylülere para yardımı yapılmasını isteyen bir mektup gönderdiği için bozguncu faaliyetlerde bulunmakla suçlanmasıdır. Yeniden Der Zor’a sürülür ama kaçmayı başarır ve Birinci Dünya Harbi süresince Halep’teki bir kuzeninin yanına sığınır.

Der Sahag 1918’de Maraş’a döner ve geri gelen 25.000 sürgünle ilgilenmek amacıyla kurulmuş olan ilk Ermeni Milli Cemiyetini örgütler. Kilikya katolikosu II. Sahag’a 1919’da Maraş’ta giderek bozulan ve ümitsiz şartları tasvir eden bir mektup yazar. Bu mektubun, kâğıtları arasında bulunmuş olan bir taslağına  archive.org/details/DerBedrosian1919Marash adresinden ulaşılabilir.

Fransız birliklerinin 1920’de Maraş’tan çekilmesi ve Sahag’ın üyesi olduğu, Türklerin vekâlet ettiği, Antep’teki barış komisyonunun başarısızlığa uğramasıyla Maraş’taki zulüm ve hayat şartları yeniden çekilmez bir hal alır.
Der Sahag, 1922’de Türk hükümeti sağ kalan Ermenilerin göç etmelerine izin verdiğinde ailesinden hayatta kalanlarla, karısı ve üç çocuğuyla birlikte Halep’e gider. Der Bedrosyan ailesi 14 Eylül 1922’de önce Fransa’nın Marsilya şehrine ulaşır, ardından Amerika Birleşik Devletlerine doğru yola çıkmak üzere Britannia gemisine biner. 1 Ekim 1922’de Rhode Island’a ayak basar.

Göçmenlik belgelerine bakılırsa Der Sahag Birleşik Devletlere vardığında 45, karısı Zabel 37, oğulları Askanaz (Alvin) 10, kız kardeşi Sahaganuş (Mary) 7 ve bebek Sımpat (Samuel) 1,5 yaşındadır. En büyük oğulları Nışan  (Mark) ise 1922’de, büyükannesi Lusiya ile doğruca, akraba Kalpakyan/Çarkhudyanların önceden yerleşik bulundukları Springfield, Massachusetts’a göç etmiştir.

Der Sahag ve ailesi doğruca,  Der Sahag’ın o zamanlar Green Island’da (New York) bulunan Ermeni Resuli kilisesi Surp Bedros’un papazlığını yapmaya başladığı Troy, New York’a giderler.  Gelişip önce Troy, ardından şimdiki yeri Watervliet, New York’a taşınan bu kilisenin papazlığını deruhte eden dördüncü din adamıdır. 

Der Sahag beş yıl sonra 50 yaşında vefat eder. Dul karısı Zabel ve 4 çocuğu Troy’dan, 1932’ye kadar akrabalarıyla yaşadıkları ve Mark ile Alvin’in Amerikan Bosch Şirketi’nin fabrikasında aralıklarla iş bulabildikleri Springfield, Massachusetts’a taşınırlar. 1929 İktisadi Buhranı döneminde fabrika kapanır ve kardeşler kendi radyo tamir dükkânlarını işleterek ailelerini desteklemeyi başarırlar.

| Arsen Çorbacıyan 1887’de Maraş’ta doğar, 1976’da New Jersey’de ölür. Çok iyi bir öğrencidir. Maraş yüksekokulundan mezun olduktan sonra, öğrenimine Tarsus Koleji’nde devam etmek için burs kazanır, daha sonra 1908’de 21 yaşındayken Yale Üniversitesinde okumak üzere Birleşik Devletlere gider.  Doktorasını yapar ve elektronik ile fizikte uzun, başarılı bir kariyerin sahibi olur. Arsen Der Bedrosyan, soyadını Lucian olarak değiştirir.

| Arsen’in küçük kardeşi olan Yeznig Çorbacıyan da Maraş’ta doğar.

| Fotoğrafta iki ya da üç yaşında görünen Nışan (Mark) Der Bedrosyan, 29 Haziran 1905’te doğar; böylece, fotoğrafın 1907 ya da 1908’te Maraş’ta çekilmiş olduğunu varsayabiliriz. Nışan Der Bedrosyan, 1922’de Birleşik Devletlere göç etmiş olsa gerekir. 1987’de New Jersey’de vefat eder.

| Zabel Çorbacıyan 1885’te Maraş’ta doğar. Maraş yüksekokulunu bitirip öğretmen olur. Henüz yüksekokulda bir öğrenciyken, sonradan 1903’te 18 yaşındayken evleneceği, Sahag Der Bedrosyan adlı genç bir ilahiyat öğrencisiyle tanışır.

| Lusiya Çorbacıyan (doğumu Kalpakyan) Zabel'in 1865’te Antep’te doğan annesi. Nışan Çorbacıyan ile evliydi.

| Lusiya Kalpakyan Çorbacıyan 1865’te Antep’te doğar ve 57 yaşında Birleşik Devletlere gider. 1949 dolaylarında Pennsylvania’de vefat eder. Lusiya Maraş’ın önde gelen doktorlarından, 1730’lara kadar geriye giden uzun bir hekim silsilesinin son halkası Dr. Abucan Kalpakyan’ın kız kardeşidir.

| Ms Çorbacıyan Nışan'ın kız kardeşi (adı bilinmiyor). Nışan ve kız kardeşi Çorbacıyan ailesi tarafından evlat edinilmişlerdi. Doğarkenki soyadlarının Pambukyan olduğu kanaatindeyiz. Zeytun’daki dört Ermeni işkhanından biriyle evlendiği söylenmektedir.

| Zabel Çorbacıyan Lusiya ile Nışan’ın kızı ve en büyük çocuğudur. 15 Ekim 1885’te Maraş’ta doğar. 1922’de, 37 yaşındayken Birleşik Devletlere gider ve 1935’te 50 yaşında vefat eder.

| Yeznig Çorbacıyan Lusiya ile Nışan’ın en genç çocuğudur. Babası Nışan’ın vefatından sonra, kardeşleri yetimhaneye gönderilirken Yeznig ve annesi, birlikte yaşamak üzere Lusiya’nın annesi ile kardeşinin yanına giderler. Yeznig daha sonra Maraş’ta mücevherli nakış işine atılırsa da ailenin geri kalanının başına geçip şehri terk eder. Önce amcalarından birinin yanında yaşamak üzere Kahire’ye gider, oradan da 1914’te Birleşik Devletlere geçer.  Amerika’da Yeznig, kunduracı olarak çalışır.

| Nışan Çorbacıyan Sosyal Demokrat Hınçag Partisinin mahalli şubesinin genel sekreterliğini yapar. 1895 katliamları sırasında öldürülür. Askerler Nışan’ı öldürdükten sonra, Lusiya’yı sorguya çekmek için evine gider ve Hınçag Partisinin kayıtlarını ele geçirmeyi ümit ederler. Hiçbir şey bulamayınca da kısa bir süre için Lusiya’yı hapse atarlar. Genç kadın o sıralar 30 yaşlarındadır.

| Arsen Çorbacıyan Lusiya ile Nışan’ın en büyük oğludur. 1887’de Maraş’ta doğar. 1908’de Birleşik Devletlere gider ve soyadını Lucian olarak değiştirir. Babaları Nışan katledildiğinde Zabel 10 ve Arsen 8 yaşlarındadır. Zabel ve Arsen, Maraş yüksekokulundaki öğrenimlerine devam ettikleri sürede Amerikan yetimhanesinde yaşarlar.

| Hırant Çorbacıyan Çorbacıyanların ortanca kardeşidir. Çocuk yaşta vefat eder.

Der Bedrosyan ailesine ait, 1558’den kalma madalya.

Karen Bedrosyan Richardson 1558 tarihli bu madalyanın varisidir. Madalya kendisine, baba tarafından büyükbabası Muhterem Sahag Der Bedrosyan’ın, Ermeni Resuli Kilisesi rahipler silsilesinin 21. ve son kuşağını temsil ettiği aileden kalmıştır.

Madalyanın ön yüzündeki yazı bize gravürün Surp Krikor Lusavoriç’i (“Aydınlatıcı” Aziz Krikor), arka yüzün ise Eçmiadzin’i [Tanrı’nın Biricik Oğlunun İndiği Yer] tasvir ettiğini teşhis etmemizi sağlıyor.

Aslen Maraşlı olan Kalpakyanlar Karen Bedrosyan Richardson'ın baba tarafından büyükannesi Zabel Çorbacıyan’ın atalarıdır; Zabel'in annesi Lusiya Kalpakyan’dı.

Bu fotoğrafta, Kalpakyan ailesi üyeleri,  post-mortem [vefat sonrası] bir aile resmi için müteveffa Abucan Kalpakyan'ın etrafında toplanmışlar. Burada hazır bulunanlar daha çok Abucan Kalpakyan'ın çocukları Hayganuş, Avedis, Canig, Habib ve onların aileleri.

Arka sırada ayakta duran şahısların kimlikleri bilinmiyor; sıranın sonunda, sağ tarafta dikilen beyaz kıyafetli çocuk Avedis’in oğlu olabilir. 
 
Ayakta ikinci sıradakiler, soldan sağa: Mari Varjabedyan Kalpakyan (Avedis'in karısı), Hayganuş Kalpakyan Keroğliyan (müteveffanın kızı), Mari Mesrobyan Kalpakyan (Canig’in karısı), kimliği bilinmeyen bir şahıs, Ovsanna Dişçekenyan Kalpakyan (Habib'in karısı, çocuklar: Lucy ve Jack), kimliği bilinmeyen bir şahıs, kimliği bilinmeyen bir şahıs.

Birinci sırada duranlar, soldan sağa: muhtemelen Avedis’in oğlu, muhtemelen Avedis’in diğer oğlu, Avedis Kalpakyan (müteveffanın en büyük oğlu, çocuklar: Anna, Zaruhi, Nışan, Hagop, Onnig), Karnig Kalpakyan (Canig'in oğlu), Canig Kalpakyan (müteveffanın ikinci oğlu, çocuklar: Karnig ve Jack), Habib Kalpakyan (müteveffanın en genç oğlu, çocuklar: Lucy, Jack, Eddy, Mary), Onnig Kalpakyan (Avedis'in oğlu), Esayi Çarkhudyan, ve Nahabed Çarkhudyan.

Der Bedrosyanlar Karen Bedrosyan Richardson'ın baba tarafından ataları, Peder Sahag Der Bedrosyan ise Karen'in baba tarafından dedesidir.

Peder Sahag Der Bedrosyan

Peder Sahag Der Bedrosyan 1877’de Maraş’ta doğar. İlköğrenimini mahallin merkezi okulunda [Getronagan] görür. Daha sonra Tarsus’taki Amerikan St. Paul Kolejine ve Maraş’taki Amerikan ilahiyat Seminerine gider. Mezun olduktan sonra, doğum yerinde dört yıl süreyle öğretmenlik yapar. Peder Sahag 1903’te evlenir ve dört çocuğu olur. 1906’da, Sis [Kozan] katolikosu II. Sahag tarafından papazlığa tayin edilir. Maraş’taki Ermeni Resuli kilisesi Surp Istepannos’un papazı olur.  

1915’te Der Zor’a sürülür; oradan da, Boğos Nubar Paşa’ya yazmış olduğu bir mektup yüzünden askeri mahkeme huzuruna çıkarılmak üzere Halep’e nakledilir.

Mütarekeden sonra Maraş’a döner ve geri dönen 25000 sürgünle ilgilenmek için ilk Ermeni Milli Cemiyetini örgütler. O ve ailesi 1922’de Maraş’ı süresiz olarak terk edip Halep’e yerleşirler. Burada beş aylık bir ikametin ardından, Surp Bedros Ermeni (New York, ABD) kilisede papazlık yapma daveti alır; böylece aile Birleşik Devletlere göç eder. Peder Sahag, Surp Bedros Ermeni kilisesine 1927’deki vefatına kadar hizmette bulunur.

Bu fotoğraf 1922 dolaylarında, aile tam da Birleşik Devletlere ayak bastığı gün ya da memleketlerini terk etmeden önce çekilmiş olmalı.

Der Bedrosyanların göçmenlik belgelerine göre, Peder Sahag Der Bedrosyan Birleşik Devletlere gittiğinde 45,  karısı Zabel 37, Askanaz Der Bedrosyan 10, kız kardeşi Sahaganuş 7 ve Sımpad 1,5 yaşındaydılar.

Peder Sahag Der Bedrosyan, Birleşik Devletlerde New York’taki Ermeni kilisesinde (Surp Bedros, Green Island) papazlık yapar. Cemaati tarafından çok sevilmektedir ama Amerika’ya geldikten beş yıl sonra vefat eder. Türkiye’de mahpus iken maruz kaldığı işkencelerin üst üste biriken etkisi sağlığını çok kötüleştirmişti. Vefatından sonra Zabel ve çocuklar, akrabalarına daha yakın bulunmak için Springfield’e taşınırlar.

Maraş’tan Massachusetts’a

“Maraş’tan Massachusetts’a” biyografisi Harry (Artin) Çarkhudyan'ın koleksiyonundan olup 1981’de Thomas A. Crawford Jr. tarafından kaleme alınmıştır. Yazar burada Kalpakyan ve Çarkhudyan ailelerinin, doğum yerleri Maraş’tan Amerika Birleşik Devletlerine kadar olan hikâyelerini sunmaktadır.

Nahabed Çarkhudyan Maraş’ta bir dükkâncıydı. Ailesi eczacılık yapan Vartuhi Kalpakyan ile evlenmişti. Çiftin beş çocukları oldu: Nışan (1889), Levon (1891), Karekin (1898), Artin (Harry) (1900) ve Esayi (Edward) (1908).

Levon, 1912’de askerlik hizmetini ifa edecek yaşa geldiğinde, ailesi onu Birleşik Devletlere gönderir. Delikanlı Springfield MA’a yerleşir.  O zamanlar Balkan Harbi patlak vermiş ve Osmanlı ordusunun askerleri cepheye gönderilmektedirler. Dolayısıyla Nışan da askerlik hizmetinden kurtulmak için Amerika’ya gider ve kardeşiyle kavuşur. Nışan Maraş’ta bir ayakkabıcıdır ve aynı mesleğe Birleşik Devletlerde de devam eder.

Başlarda Levon bir otelde hizmetçi olarak çalışır, daha sonra, eczacılık yapmak için Boston’daki üniversitede öğrenim görür. Henüz Maraş’tayken amcası Habib’in eczanesinde yıllarını geçirmiştir. Kardeşinin öğrenim sponsorluğunu Nışan üstlenir. Levon, 1917’de mezun olur ve bir burs kazandığı için öğrenimine kimya alanında devam eder.

Nahabed Çarkhudyan bir kalp krizi neticesinde 1914’te vefat eder. Vartuhi ve üç oğlu (Karekin, Artin ve Esayi) Dr. Avedis ve Habib kardeşlerin evinde yaşamak üzere taşınırlar. Kalpakyan kardeşler eczacı oldukları için 1915’te sürgün edilmemiş ve Soykırımdan sağ kurtulmuşlardı. Vartuhi ve oğulları da hayatta kalmış ve Maraş’ta yaşamaya devam etmişlerdi.

Savaştan sonra Maraş Fransız ordusu tarafından işgal edilir ve Ermeniler Fransız idaresi altında yaşamaya devam ederler. Ne var ki 1920 başlarında, Türk milliyetçilerinin isyanının ardından Fransız ordusu Maraş’tan çekilir ve bunun neticesinde birkaç bin Ermeni de şehri terk eder. Artin ve Karekin Çarkhudyanlar da Maraş’ı terk eden Ermeniler arasındadır ve Adana’ya ulaşırlar.  Amerika’da bulunan kardeşleri, Artin ile Karekin’in yanlarına gelebilmeleri için para gönderirler. Böylece iki kardeş 1920’de Mersin’den bir tekneye binip İzmir’e, oradan da İstanbul’a giderler. İstanbul’dan Fransa’ya geçer ve sonunda New York’a ulaşırlar.  

Hâlâ Maraş’ta bulunan Esayi Çarkhudyan ile annesi Vartuhi, Aralık 1921’de Halep’e, daha sonra Lübnan’a gider ve 1922’de Birleşik Devletlere varıp ailenin önceden orada ikamet eden geri kalanıyla birleşirler.

Biyografinin tamamını pdf versiyonunda okumak için lütfen aşağıdaki fotoğrafı tıklayınız.