Şahabyan kız kardeşler. Solda, Dziadzan; sağda, Arşaluys (sonradan Kasapbaşyan).

Kasabach / Getur Arşivi - Southfield, Michigan, ABD

Fotoğraf ve belgelerden oluşan bu zengin koleksiyon Joan Kasabach Swain’e aittir.

Joan’ın anne tarafından büyükbabasının adı, Getur soyadıyla da bilinen Levon Beşgötüryan. 1888’de Harput’ta doğar ve 1892’de ailecek Smyrnia/İzmir’e taşınırlar. 1922’ye, başka bir deyişle Ermenilerin ve Rumların göçüne kadar orada kalırlar. Bu tarihten sonra Birleşik Devletlere yerleşirler. Levon’un anne-babası Garabed Beşgötüryan ve Mariam Beşgötüryan’dır. Berc/Edward, Barkev ve Karekin adlarında üç de kardeşi vardır. Levon, 1916 yılında, Birleşik Devletlerde Elmon Çadırcıyan-Dağavaryan ile evlenir. Edward/Yervant ve daha çok Armen diye bilinen, Armenuhi adlarında iki çocukları olur. Armen (1917-2007) aynı zamanda bu materyalleri istifademize sunan Joan Kasabach Swain’in annesidir.

Joan’ın babası, 1912’de Şebinkarahisar’da doğan Harutyun/Harry Kasapbaşyan’dır. Harutyun’un babası Yervant Kasapbaşyan Sivas’ta doğar, Protestan badvelisi [Erm. Muhterem; Ermeni Protestan rahiplerine hitap şekillerinden; ç.n.] olur. Marzuan/Merzifon’daki İlahiyat Kolejini bitirip ilkin Şebinkarahisar (1906-1912), daha sonra Amasya’da (1912-1915) faaliyette bulunur. Sonunda soykırıma kurban gider. Harutyun’un annesi, Sivas’ta doğan ve Merzifon Okulundan mezun olan Arşaluys’tur.

Harutyun/Harry Kasapbaşyan, Armen (Armenuhi) Beşgötüryan ile evlenir; Marcia Ann ve Joan adlarında iki kızları olur.

Kasapbaşyan kolu: Sepasdia/Sivas, Marzuan/Merzifon, Amasya, Şebinkarahisar

Merzifon, 1906։ “Anatolia College”ın İlahiyat dalı mezunları ve öğretmenleri. Fotoğrafı çeken: Enkababyan, Sivas. Ayakta üçüncü sırada, soldan birinci (siyah bıyıklı), mezunlardan biri olan Yervant Kasapbaşyan. Arka sırada, sağdan üçüncü kolejin öğretmenlerinden biri olan, Rahip George Anastasiades olabilir.

Şahabyan kız kardeşler. Solda, Sepasdia/Sivas’ta soykırıma kurban giden Dziadzan; sağda, Arşaluys (sonradan Yervant Kasapbaşyan ile evlenir).

Yukarıdaki fotoğrafın üzerindeki mühür. Fotoğrafçı: Enkababyan Biraderler, Sepasdia/Sivas.

Evlilik resmi, 1908. Arşaluys Kasapbaşyan (kızlık soyadı Şahabyan) ve Yervant Kasapbaşyan.

Kasapbaşyan ailesi. Yervant Kasapbaşyan, karısı Arşaluys Kasapbaşyan (kızlık soyadı Şahabyan) ve çocukları Harutyun/Harry (Yervant’ın kucağında) ile Vahram (ayakta). Fotoğraf, Amasya’da yaşadıkları dönemde, 1913-1914 dolaylarında çekilmiş. Fotoğrafçı: Dildilyan Biraderler, Marzuan/Merzifon.

1. Harutyun Efendi Kasapbaşyan (Yervant’ın babası), Sivas’ta atı üzerinde.

2. 1921, Marzuan/Merzifon. Arşaluys ve iki çocuğu Birinci Dünya Harbinin bitmesinden sonra birkaç yıl Merzifon’da yaşarlar. Kocası Yervant 1915’de katledilmiştir. Arşaluys, soykırımı izleyen o yıllarda, Merzifon’da tesis edilen Amerikan yardım cemiyeti için çalışır.

Harutyun Efendi Kasapbaşyan, Sepasdia/Sivas. O, Yervant Kasapbaşyan’ın babası ve Sivas’ın yüksek rütbeli polislerindendir. Ekim 1909’da vefat eder.

Marzuan/Merzifon, 1907 yılı. Amerikan misyonerleri kız okulunun mezunları. Arşaluys Şahabyan (sonradan Kasapbaşyan) bu kolejden mezun olmuştu. Fotoğrafta yukarıdan ikinci sırada, ayakta, soldan beşinci.

Yervant ve Arşaluys Kasapbaşyan (kızlık soyadı Şahabyan) tarafından aile İncil’inin son sayfalarına düşülen kayıtlar. Bu, söz konusu Kutsal Kitap’a soykırımdan önce sahip olduklarını göstermektedir. Aile Yervant’ın 1915’te öldürülmesinden sonra da kitabı muhafazaya devam etmiş, beraberinde Amerika’ya götürmüş ve Arşaluys orada da kayıtlar düşmeyi elden bırakmamıştır.           

Şahabyan ailesi hakkında şu bilgileri derliyoruz:

  • Arşaluys’un babası Dikran Şahabyan 1844’te doğar ve 1911’de vefat eder. Annesi Lusia Şahabyan (kızlık soyadı Şirinyan) 1858’de doğar ve soykırım yıllarında katledilir.
  • Dikran ve Lusia Şahabyan’ın Hovagim ve Hırad adında iki oğlu, Arşaluys ve Dziadzan adında iki kızları olur. Hovagim Şahabyan 1876’da doğar ve 1949’da Birleişk Devletlerde vefat eder.
  • Hırad Şahabyan 1896’da doğar, Birinci Dünya Harbinde askere yazılır ve soykırıma kurban gider.
  • Dziadzan Şahabyan 1895’te doğar, soykırım sırasında öldürülür.
  • Arşaluys Şahabyan 20/2 Ekim 1888’de Sivas’ta doğar.


Kasapbaşyan ailesi hakkında yazılanlar ise şunlardır:

  • Harutyun A. Kasapbaşyan (Yervant’ın babası) 18/31 Ekim 1909’da Sivas’ta vefat eder.
  • Yervant Kasapbaşyan (Arşaluys’un kocası, Harutyun’un oğlu) 12/25 Ekim 1880’de Sivas’ta doğar, Haziran 1914’te Marzuan/Merzifon’daki “Anatolia College”da badveli tensip edilir. Soykırımın arifesinde, Temmuz 1915’te Amasya’da katledilir. 
  • [Bu satırlar Yervant tarafından yazılmıştır] “Kızım Hıreşdag [Erm. Melek; ç.n.] 16/29 Ocak 1909’da, Cuma öğleden sonra saat 2’de Şebinkarahisar’da doğdu, 20 saat yaşadı ve Cumartesi saat 10’da vefat etti.”
  • “Oğlum Vahram 6 Ocak 1910’da, Perşembe akşamı saat 12’de Şebinkarahisar’da doğdu.”
  • “ Oğlum Harutyun 2/15 Şubat 1912 Perşembe sabahı saat 4’te Şebinkarahisar’da doğdu.”

Sepasdia/Sivas Ermeni okulunun mezunları; 1912 dolayları. Arşaluys’un kardeşi Hırad Şahabyan da resmin içinde bulunsa gerekir.

1. Marzuan/Merzifon “Anatolia College”ın kızlar okulu diploması. Arşaluys Şahabyan’a (sonradan Kasapbaşyan) ait olup 19 Haziran 1907 tarihini taşımaktadır. Üzerinde öğretmen kadrosundan şu kişilerin imzaları var: Charlotte R. Willard, Mary Ward, Claribel Platt, Mira Barnes, Prapion Güreğyan, Makruhi Azadyan, Sima Kuyumcuyan

2. Marzuan/Merzifon İlahiyat Kolejinden Yervant H. Kasapbaşyan’ın 1906 tarihli diploması.

Arşaluys Şahabyan (sonradan Kasapbaşyan) Merzifon’da öğrenim görmeden önce, doğduğu şehir Sivas’taki Amerikan okuluna devam edip 1903’de oradan mezun olur. Burada, o okuldan aldığı, 6 Temmuz 1903 tarihli diplomayı sunuyoruz. Diploma Mary L. Graffam [dönemin tarihi simalarından Mary Louise Graffam, (1871-1921), ç.n.] Maritsa Dılıcyan, Baydzar Papazyan ve Hıranuş Boyacıyan’ın imzalarını taşıyor.

1. Arşaluys Şahabyan (sonradan Kasapbaşyan).

2. Yervant Kasapbaşyan.

3. Dziadzan Şahabyan.

Yervant Kasapbaşyan’ın annesi Yester (Harutyun’un karısı). Soykırımdan sağ kurtulanlardan olup Suriye’ye iltica ettiği bilinmektedir. Birleşik Devletlerde yaşayan oğlu Hayg’a hitaben yazdığı bu kartı da oradan göndermiştir: "Is it getting cold or am I getting old? [İng. “Hava mı soğuk, yoksa ben mi yaşlanıyorum?”, ç.n.] " Resminin üzerine İngilizce düşülmüş bu sözler muhtemelen Yester’in kendisi tarafından yazılmıştır. Öbür oğlu Yervant, soykırıma kurban gitmişti.

1911’de, bir Amerikan misyoner gazetesinde gün yüzü gören, Şebinkarahisar hakkında yazılmış bir makale. Yazıda Badveli Yervant Kasapbaşyan ve karısı Arşaluys’a atıfta bulunulmuş, aynı zamanda da fotoğrafları yayınlanmış.

Beşgötüryan kolu: Harput, Sepasdia/Sivas, İzmir

Beşgötüryan ailesinin soyağacı. Garabed Beşgötüryan tarafından hazırlanmış. Görüldüğü gibi, Beşgötüryanların baba yurtları Harput. Garabed Beşgötüryan da Harput’ta doğar ve yine burada bir aile kurar. 1892’de ailesiyle birlikte İzmir’e taşınır.

Beşgötüryan ailesi; İzmir, 1890 dolayları. Soldan sağa: Edward/Berc (ayakta), Mariam (oturmuş), Barkev (beyaz giyinmiş küçük oğlan], Levon (Barkev’in önünde oturan çocuk), Garabed. Dördüncü çocuk Karekin, o zamanlar daha doğmamıştır. Fotoğraf: Acropolis, İzmir, Ermeni Mahalesi No. 51.

Beşgötüryan ailesi; İzmir, 1890 dolayları. Soldan sağa: Edward/Berc (ayakta), Mariam (oturmuş), Barkev (yüksek bir masa üzerine oturmuş), Levon (Barkev’in önünde oturmuş), Garabed.

Mariam Beşgötüryan, İzmir’de çekilmiş bir fotoğraf. 1896’da, dördüncü çocuğu Karekin’i doğurduktan hemen sonra vefat eder. Fotoğraf: J. Zilpoche  ve Ch. Bükmeciyan, İzmir, Rue des Roses [Fr. (Küçük) Gül Sokağı; ç.n.] 18.

Garabed Beşgötüryan (1861-1941), 1894’te çekilmiş bir fotoğraf. Fotoğrafçı: J. Zilpoche  ve Ch. Bükmeciyan, İzmir, Rue des Roses 18.

Garabed Harput’taki “Yeprad [Erm.”Fırat”, ç.n.]” Kolejinden mezundur. Harput, Malatya ve Garin/Erzurum’da öğretmenlik görevlerinde bulunur. 1892’de, İzmir’de Amerikan misyonuna ait International College’da Ermenice ve Ermeni edebiyatı öğretmenliği yapmaya davet edilir. Burada hiç ara vermeden 25 yıl ders verir. 1921 ya da 1922’de İzmir’den göç eder ve Birleşik Devletlerin Detroit kentine yerleşir. 1941’de orada vefat eder.

Avedaper [Erm. Müjdeci, ç.n.] (İstanbul), Arevelyan Mamul [Erm. Şark Matbuatı, ç.n.] (İzmir), Pürag [Erm. On Binler, ç.n.] (İstanbul), Goçnag [Erm. Çan, ç.n.]  (New York/Boston), Baykar [Erm. Mücadele, ç.n.]  (Boston) gazetelerinde çalışır.

Mariam Beşgötüryan ve oğlu Levon. 1888’de Harput’ta çekilmiş bir fotoğraf.

1. Levon Beşgötüryan (soyadı Amerika Birleşik Devletlerinde Getur’a dönüşür). İzmir’de çekilmiş bir fotoğraf.

2. Levon (solda) ve Berc/Edward Beşgötüryan kardeşler. İzmir’de çekilmiş bir fotoğraf. İki kardeş, Osmanlı İmparatorluğunu Birinci Dünya Harbinden önce zaten terk etmişlerdir. Levon (1888-1981) Mısır’a geçer ve orada iki yıl kadar kaldıktan sonra Fransa üzerinden Amerika Birleşik Devletlerine göç eder. Kardeşi Berc ise önceden oraya yerleşmiştir. Levon, daha sonra dişçilik öğrenimi görür ve diş doktoru olur.

Levon Beşgötüryan tarafından babası Garabed Beşgötüryan’a yazılmış, 20 Haziran 1920 tarihli mektup. Levon ve kardeşi Berc, bir süredir Birleşik Devletlere yerleşmiş olup bu mektup Detroit şehrinden gönderilmiştir. Yervant Beşgötüryan’ın kardeşi Sahag da ailesiyle burada yaşamaktadır. Levon, Elmon Çadırcıyan-Dağavaryan ile evlenmiş, Armen-Armenuhi (doğumu 1917) ve Yervant (doğumu 1919) adlarında iki çocuk babasıydı.

Amerika’da bulunan iki kardeşin, İzmir’deki ailelerini de aynı şekilde Birleşik Devletlere taşımak için hazırlık yaptıkları bu mektuptan anlaşılıyor. Bu konuda Levon şöyle yazar:
 
“Siz de ne var ne yok, zararına da olsa mümkün mertebe çabuk satınız ve bir an önce buraya taşınınız. O melun memleketin ne toprağı ne de suyu lazım. Zaten yaşınız hayli ilerledi ve bundan sonra sizin için tek bir mutluluk var, o da sevdiklerinizin yanında huzurlu bir hayat geçirmek. Üstelik biz dört kardeş, öyle pek büyük bir fedakârlıkta bulunmadan size bakacak durumda iken”.

Bu mektup Levon Beşgötüryan tarafından İzmir’de bulunan babası Garabed Beşgötüryan’a yazılmış. 19 Mayıs 1910 tarihini taşıyor ve Birleşik Devletlerin Virginia eyaletindeki Jamestown şehrinden gönderilmiş. Levon’un kardeşi Berc bu şehirde zaten yerleşik bulunmaktaydı.

Mektuptan Levon’un Birleşik Devletlere yeni geldiği ve Jamestown’da kalıp kalmayacağının da oradaki iş durumuna bağlı olduğu anlaşılıyor. Levon yolculukları hakkında ayrıntılar verir. 16 Nisan’da Kahire’den yola çıkarak Port Said limanına varmış, oradan da gemiye binip Marsilya’ya gitmiş, daha sonra trenle Paris’e ulaşmıştır. Fransa’nın başkentinde sekiz gün kalmış, buradaki turistik ziyaretleri sırasında Beşgötüryan ailesinden akrabalara da rastlamıştır. 29 Nisan’da Le Havre limanından bir gemiye atlayıp 10 Mayıs’ta vardığı New York’a gitmiştir.

İzmir limanı, desen. Bu resim, İzmir’de Beşgötüryan ailesine aitti. Aile üyeleri onu beraberlerinde Amerika Birleşik Devletlerine götürürler. Tarih: 1678.

Bu kartpostal-resim Hovhannes Çadırcıyan tarafından imzalanmış ve 16 Ağustos 1888 tarihini taşıyor. Sivas’ta doğan Elmon Çadırcıyan bu aileden. Elmon’un babası Ağayeg 1890’lı yıllarda çoktan Birleşik Devletlere gitmişti. Aile (10 yaşındaki Elmon da dâhil) 1902’de onunla birleşir ve Indianapolis’te yaşarlar. Elmon 1916’da Levon Beşgötüryan ile evlenir. O, bu materyallerden yararlanmamızı sağlayan Joan Kasabach Swain’in anne tarafından büyükannesidir.  

Çadırcıyanlardan bazıları henüz Osmanlılar dönemindeyken soyadlarını değiştirir ve Dağavaryan olurlar. Osmanlı Meclis-i Mebusan azası olan ve soykırıma kurban giden tanınmış Ermeni siyasetçi Nazaret Dağavaryan da bunlar arasındadır. Nazaret Dağavaryan Sivas’ta doğmuş ve Elmon’un amcası idi.

Hayguhi Çadırcıyan ve kocası (adı bilinmiyor), Gesarya/Kayseri. Muhtemelen 1892 tarihli. Bu çiftin Levon Beşgötüryan’ın karısı Elmon Çadırcıyan’ın akrabaları olması kuvvetle muhtemel.

Resmin arkasında Ermenice harflerle Türkçe “Tarafımdan Nazaret Efendi Çadırcıyan’a mesut hatıralarla, 92 (güçlükle okunuyor), Aralık 29, Kayseri, Hayguhi Çadırcıyan” diye yazılmış.

Elmon Çadırcıyan’a ait vaftiz şahadetnamesi. 1 Aralık 1891 tarihini taşıyor ve Sivas’ta hazırlanmış. Elmon, Ağayeg Çadırcıyan’ın kızıdır ve Sivas'taki Ana Kilisede (Surp Asdvadzadzin) Papaz Yeğişe tarafından vaftiz edilmiştir; vaftiz babası ise Garabed Fırangülyan’dır. Şahadetnamenin değeri 1 kuruş olup kilise meclisinin mührünü taşımaktadır.

Hayg F. Kasabaç arşivi:

Bu bölümdeki fotoğrafları bize Hayg Kasabaç gönderdi. Hayg, Joan Kasabaç Swain’in kuzeni. Fotoğraflar Hayg’ın babası Dr. Hayg H. Kasabaç’a aittir.

Aşağıdaki, Dr. Hayg Hayguni Kasabaç’ın (Kasabaşyan) hayatına dair kısa aile tarihçesi Hayg F. Kasabaç tarafından aktarılmıştır.

Hayg Hayguni Kasabaç, 8 çocuklu Harutyun ve Yester Kasabaşyan çiftinin 7. çocuğuydu, Hayg’ın en büyük ağabeyi büyükbabam Yervant Kasabaşyan, Harutyun’un en büyük çocuğuydu ve Joan Kasabaç Swain’in de büyükbabasıydı. Hayg H. Kasabaç, 1899’da Sivas, Türkiye’de dünyaya gelmiş ve 1 Eylül 1943’te New York’ta iyi huylu bir beyin tümörü ameliyatında masada kalarak vefat etmiştir. Doktorlar, tümörün Türklerden aldığı darbeler nedeniyle oluştuğunu iddia etmişlerdi. Ben 7 yaşındayken vefat ettiği için burada aktaracaklarımın çoğunluğu başkalarından edindiğim bilgilerdir.

Hayg, Haziran 1916’da Amasya’yı ziyaret eden ve Hayg ve akrabaları (muhtemelen Arşaluys) ile tanışan Dr. Aristocles (George) Augustine isimli Türkiyeli bir Rum’un günlüğünde geçmektedir. Aristocles 1 Mart 1917’da Amasya’ya geri döner ve yine Hayg’ı ziyaret eder. O gece Hayg, valinin evinde bir “müzikal” tertip eder ve hem oynayıp hem “ziyafet”e katılma fırsatı bulurlar.

Joan Swain’in amcası (Hayg’ın yeğeni), Dr. Vahram Kasabaç şöyle yazmıştır: “Hayg Türkler tarafından bilincini yitirene kadar dövülmüş ve ölüme terk edilmişti. Kendine geldikten sonra Sivas’a dönebilmiş ve arkadaşları ve Amerikan Misyoner Okulu’ndaki eski öğretmenlerinin yanına sığınmıştı. Burada gece boyu yaptığı yolculuklar nedeniyle yakalandığı zatürree için de tedavi görmüştü. Türkler döndüğünü öğrenince Amasya’ya, en büyük ağabeyinin (Yervant) dul kalan eşi Arşaluys’un yanına geçer. Savaş sona erdiğinde Amasya’da müzik öğretmeni olur ancak eğitimini ilerletmek istemektedir. 1920’de Birleşik Devletler’e göç eder ve kısa bir süre New York’ta çalıştıktan sonra Ann Arbor, Michigan’a geçip burada Michigan Üniversitesi’ne girer ve 1926’da tıp okulundan onur derecesiyle mezun olur. Üniversitesi hastanesinde staj görür ve radyoloji alanında uzmanlaşır. 1929’da New York’taki Presbiteryen Hastanesine geçer ve burada verimli bir araştırmacı olur. Columbia Üniversitesi’nde yardımcı profesörlük yapar ve Amerikan Radyoloji Koleji’nin üyesidir. Kısa meslek hayatı içinde, meslektaşı Katharine Merritt ile birlikte “Kasabach-Merritt Sendromu” adı verilen bir hastalığı tespit eder.

Hayg, 1934’te Erna Koerber’le evlenir ve iki çocukları olur: Hayg Frederich Kasabaç ve Arlynn Kasabaç.

Joan Kasabaç Swain’in kız kardeşi Marcia tarafından hazırlanan ve akrabalık derecelerini gösteren soy ağacı.

Dr. Hayg H. Kasabaç’ın 15 Ağustos 1920’e İstanbul’da çekilmiş bir fotoğrafı.

Dr. Hayg H. Kasabaç, 1938’de masasında otururken.

Bu grup fotoğrafı 1928’de Ann Arbor, Michigan’da çekilmiş. Ayakta solda sağa: Hayg H. Kasabaç, Arşaluys Şahabyan (daha sonr Kasabaşyan), Armen Kasabaç – Hayg H. Kasabaç’ın küçük kardeşi –, Mary Kasabaç – Armen’in karıs ı – ve Nıvart Babyan – Mary’nin kuzeni.