Rafayelyan ailesi Sis kökenli. Bedros ve Satenik Rafayelyan aileleriyle birlikte memleketlerini bırakıp 1921 veya 1922’de binlerce Ermeni mülteci gibi Lübnan’a sığınırlar.
Başlarda, Beyrut limanı yakınlarında bulunan Ermeni mülteci kampında yaşarlar. Bedros’un ilk karısı Turfanda Tülenyan’dan zaten üç çocuğu vardır: Haygaz, Arşaguni (1905 doğumlu) ve Mariam. Satenik’ten (evlenmeden önceki soyadı Paslıyan) ise bir kızı olur: Mari.
1923’te Arşaguni Rafayelyan ailesini bırakıp Fransa’ya yerleşir ve Marsilya’daki Ermeni mülteci kampı Oddo’da yaşamaya başlar. Arşaguni, bir yıl kadar bir yağ fabrikasında yaşar. Bu yıllarda, Fransa’ya yerleşmiş olan Ermeni mültecilere verilen Ermenistan Cumhuriyeti pasaportunu edinir. Arşaguni, 1924’te biraz para biriktirmiş olarak bu pasaportla Lübnan’a, ailesinin yanında döner.
Burç Hamud’daki Ermeni mahallelerinin inşası 1929’da başlar ve bu mahallelerden birinin adı Nor Sis’tir [Yeni Sis]. Rafayelyan ailesi de buraya yerleşir, Arşaguni ise bu mahallenin tanınan Ermenilerinden biri olur.
1931’de, yine Sis doğumlu bir Ermeni göçmen olan Azaduhi (bekârlık soyadı Aduryan) ile evlenir. Soykırım yıllarında Azaduhi’nin ailesi tehcire gönderilmez ve Sis’te kalır. O yıllar aile Müslüman olur ve bu korkunç yıllardan dünyaya gelen Azaduhi’ye Sultana ismi verilir. Savaşın sonunda, Fransız güçleri Kilikya bölgesini ele geçirir ve hayatta kalan Ermeniler Sis’e geri dönerler, bu esnada Sultana da vaftiz olur ve Azaduhi ismini alır.
Azaduhi ile Arşaguni’nin bir oğulları olur, Misak. Misak, Aya Hagopyan’la evlenir ve üç çocukları olur: Bedros, Beti ve Karolin. Karolin, bize bu materyalleri ulaştıran Garo Derunyan’ın karısıdır.
Arşaguni, Ermeni Devrimci Federasyonu [Taşnak] üyedir. Nor Sis’in ilk muhtarı olur. Burç Hamud belediye meclisi kurucu üyelerindendir. 1935’te Ermeni Jimnastik Genel Birliği’nin [Hay Marmnagırtagan Inthanur Miyutyun/HMIM] Burç Hamud şubesinin ilk toplantısı onun evinde olur. Nor Sis kilisesinin ve okulunun kurucularından olur. Aynı zaman Ermeni toplumu içinde de aktif olmuştur.
Beyrut’un merkez semtlerinden Murç’taki Café de la Bourse’un ve Beyrut’un sayfiye yerlerinden biri olan Bolonya’daki başka bir kahvehanenin sahiplerinden biridir. Azaduhi’ye gelirsek, o da Lübnan’daki Kızıl Haç’ın kurucularından biridir.
Arşaguni 1991, Azaduhi ise 2005 yılında vefat eder.
Panoramadan ayrıntılar: İkinci ve üçüncü fotoğraflarda Burc Hamud'dan geçen tren yolunu görebilirsiniz.
Fransız mandası altında bulunan Lübnan’a ait 1923 tarihli pasaport. Arşaguni Rafayelyan’a ait. Bu pasaportla Beyrut’tan Marsila’ya geçmiş ve burada bir yıl kadar kalmıştır.
Arşaguni Rafayelyan’ın Ermenistan Cumhuriyeti pasaportu. Bu belge, Avrupa’ya sığınmış olan ve başka ülke vatandaşlığın geçemeyen Ermeni göçmenlere verilmekteydi. 1923’te, Arşaguni Rafayelyan Beyrut’tan Marsilya’ya geçer ve burada 8 Ocak 1924 tarihinde pasaportunu edinir.
Pasaportun üzerinden okunduğu üzere Arşaguni Rafayelyan Lübnan’a 18 Eylül 1924 tarihinde bu pasaportla dönmüştür.
Mari Rafayelyan’ın, Beyrut’taki Sahakyan Okulundan, 26 Haziran 1927 tarihinde aldığı anaokulu diploması. Diploma üzerinde Lübnan Ermeni Piskoposluğu lideri Yeprem Dohmun’un ve okul müdürü Ğazar Çarık’ın imzaları var.
Diploma üzerinde çocuğun ebeveynlerinin nereli olduklarının belirtilmiş ve böylece de kimliğinin tasdiklenmiş olması ilginç. Mari Rafayelyan’ın durumunda, müdüriyet belli ki yanlışlıkla “Hacınlı” yazmış ancak ebeveynleri daha sonra itiraz ederek kırmızı kalemle bu “yaralayıcı” hata düzeltilmiş ve “Sisli” yazılmış.
1. Burç Hamud, Nor Sis, 28 Mayıs 1933. Soldan sağa. Mari Rafayelyan (ileride Açabahyan), Mariam Rafayelyan (ileride Kulayan), Azaduhi Rafayelyan (bekârlık soyadı Aduryan).
2. Azaduhi Aduryan (ileride Rafayelyan), Burç Hamud’un Nor Sis Ermeni mahallesinde.
1. Burç Hamud’daki HMIM fanfarı, 1940’lı yıllar. Arşaguni Rafayelyan ortada, davulun arkasında oturan.
2.Burç Hamud’daki HMIM’nin izcileri, 1940’lı yıllar.
Arşaguni Rafayelyan’ın HMIM Burç Hamud şubesindeki 1961 tarihli üye kitapçığı. Üyelik numarasının 1 olası ilgi çekici.
1. Nor Sis’teki Lusinyan Okulunun 1958-1959 öğretim yılı mezunları ve öğretmen kadrosu. Ortada, soldan dördüncü Ayda Hagopyan (ileride Rafayelyan).
2. Nor Sis’teki Lusinyan Okulunun anasınıfı öğrencileri ve öğretmenleri. İkinci sıra (öğretmenler sırası), soldan beşinci çocuk, Ayda Hagopyan (ileride Rafayelyan).
3. Nor Sis, Surp Sarkis Kilisesinin avlusunda, mütevelli heyeti üyeleri. Arşaguni Rafayelyan, fotoğrafın ortasında ayakta duran, gözlüklü ve siyah giyimli adam. Onun solundaki Sarkis Kulayan. Arşaguni’nin tam arkasında ayakta duran kadın, Azaduhi Rafayelyan. Azaduhi’nin solundaki Mariam Kulayan (bekârlık soyadı Rafayelyan, Arşaguni’nin kız kardeşi). Ayakta, soldan altıncı kişi, Haygazun Hagopyan. Oturmuş olan gözlüklü din adamı vartabed Yeznik Palayan. Sağdan ikinci ise Garabed Mıkhitaryan.
1. Azuniye sanatoryumu, 20 Nisan 1965. Lübnan Kızılhaçı üyelerinin ziyareti. Adamın solunda, arkada duran açık renk kıyafetli kadın Azaduhi Rafayelyan.
2. Azaduhi Rafayelyan, 1987’de Lübnan Kızılhaçı için uzun yıllar verdiği hizmet için, o yıllarda Lübnan Piskoposluğu lideri olan Aram Keşişyan’dan (ileride katolikos) bir onur nışanı alır.
1. Nor Sis, Rafayelyanların konutu. Soldan sağa: Arşaguni Rafayelyan, ortadaki din adamının kimliği bilinmiyor, Haygazun Hagopyan.
2. Soldan sağa: papaz Der Krikor Faracıyan, beşinci kişi Arşaguni Rafayelyan, Garabed Mıkhitaryan, Şake Mıkhitaryan.
1. Burç Hamud’un Nor Sis mahallesi, 10 Şubat 1963, Surp Sarkis Kilisesi önü. Surp Sarkis yortusu kutlamaları sırasında. Fotoğrafın ortasında duran gözlüklü ve kravatlı adam Arşaguni Rafayelyan. Onun solunda, Kilikya katolikosu I. Zareh Payasyan (1915-1963) duruyor. Katolikosun solunda ve biraz geride duran gözlüklü, bıyıklı ve kravatlı adam Burç Hamud’un belediye başkanı Hagop Aşçıyan. Arşaguni Rafayelyan’ın sağındaki din adamı Lübnan Ermeni piskoposluğu lideri Khoren Paroyan (ileride katolikos).
2. Nor Sis, Burç Hamud, Surp Sarkis Kilisesinin önü, 1980’lerin başı. Ortadaki din adamı Lübnan piskoposluğu lideri Aram Keşişyan (ileride katolikos). Onun solundaki Arşaguni Rafayelyan. Din adamının sağındaki ise Antranik Urfalıyan.