Muş Şarkıları - Zulal Üçlüsü

Çeviren: Arlet İncidüzen

Ermenice berrak su manasında gelen “Zulal” grubu New York merkezli bir Ermeni kapella üçlüsüdür ve grup Teni Apelian, Yeraz Markarian ve Anais Tekerian’dan oluşmaktadır. Üçlü geleneksel Ermeni halk ezgilerini yeniden düzenlemektedir. 2002 yılından bu yana sahne alan Zulal, Kennedy Center’s Millennium Stage, the Smithsonian Folklife Festival, the Metropolitan Museum of Art ve Carnegie Hall’s Zankel Hall gibi mekânlarda sahne almıştır. Şarkı düzenleme ve icra etme dışında Zulal film ve tiyatro müzikleri de yapmakta ve gençler için eğitim atölyeleri düzenlemektedir.

Zulal, eski Ermeni köy hayatının kaybolmuş kutlama biçimleri ve danslarının titreşimlerinden yola çıkarak mazinin neşesini ve izlerini onurlandırmaktadır. Ay ışığı altında hazinesini saçan kızlar, sabahları tandırdan yükselen duman, genç gelinlerin saçlarını altın tellerler örerken yaptıkları dedikodu… Geçmiş hayatlara sair bu imgeler Zulal’ın düzenlemeleriyle yeniden hayat bularak, gitgide karmaşıklaşan modern dünyamızda daha sade bir yaşamın sesini duyulur kılıyor. Zulal hakkında daha kapsamlı bilgi edinmek için bakınız: www.zulal.org

1. Gago Mare

Geleneksel, Muş, Van ve Mogs lehçeleriyle seslendirilmiş

Bu benzersiz düzenlemede Zulal farklı lehçeleri ve çeşitli ezgileri birleştirerek bir kızın ailesinden kendisini evlendirmeleri isteyişini seslendiriyor. Kız, “Baba, Anna beni evlendirin. Hoş bir kırmızı gül veya nergis çiçeği gibiyim. Yabani bir turna gibi narinim” diyor. O dönem için “istenilen” özellikleri olan kız biraz seçici. Bir tüccar, terzi, öğretmen veya kendisini serveti, iplikleri veya mektupları içinde kaybedip karısını unutacak bir adam istemiyor. Kendisi için kara koyunlardan süt sağacak ve dağ esintileri altında uyutacak çobanı arzu ediyor.

1. Ezgi: Mogs

&nbs

Gago Mamo garka zis
Ham gül, ham vart, ham nargiz
Harusd martu mi dur zis
Erdzat hamra morna zis

Ham gül, ham vart, ham nargiz
Çoli grung yergen viz 
Gartatsoğin mi dur zis
Kirk gu garta morna zis

Baba, anne beni evlendirin
Kırmızı gül ve nergis (gibi güzelim)
Beni zengin adama vermeyin
Paralarını sayar beni unutur

Kırmızı gül ve nergis gibi güzelim
Uzun boyunlu yabani bir turna
Beni okumuş adama vermeyin
Kitap okur beni unutur

2. Ezgi: Muş/Daron

Yesi çem arner varjabed
Gerta tıbrots morna zis
Ham gul ham vart ham nergiz
Çoli grung ergen viz

Yesi çem arner karnarar
Karner dani morna zis
Ham gul ham vart ham nergiz
Babov mamov garkek zis

Ben muallim almam
Okula gider ve beni tamamen unutur
Kırmızı gül ve nergis (gibi güzelim)
Uzun boyunlu yabani bir turna

Ben çobana da varmam
Koyunların peşinde beni unutur
Kırmızı gül ve nergis (gibi güzelim)
Baba, anne, beni evlendirin.

2. Ezgi: Van

Can oy can oy can oy can
Can oy gurner tukh marcan
Çulhag martu mi dek zis
Zhurzhni mana dzedze zis

Çarçi martu mi dek zis 
Hamre osgi morna zis
Çoli grung ergen viz
Apo dade garkek zis

Can oy can oy can oy can
[gurner] kara mercan
Beni dokumacıya verme
İplerini eğirecek ve beni dövecek

Beni tüccara verme
Altınlarını sayıp beni unutacak
Uzun boyunlu yaban turnası (gibi güzelim)
Bana, anne beni evlendirin.

Gago, Mare garke zis
Çoli grung ergen viz
Varjabedu mi du zis
Kir gu çazhe, morna zis

Hoy hoy hoy hoy, hoy nargiz
Nani Babo garke zis
Hoviv martu tu du zis
Sari hover man da zis
Tukh makyu gat khımtsu zis
Arni ir kirg kıntsu zis

Hoy hoy hoy hoy, hoy nargiz
Çoli grung ergen viz
Hoviv martu tu du zis
Arni ir kirg kıntsu zis

Büyüklerim beni everin
Uzun boyunlu yabani bir turna
Beni muallime vermeyin
Yazı yazacak beni unutacak

Nine, dede beni yola koyun!
Beni çobana verin
Beni dağ esintilerinde dolaştıracak
Bana kara koyun sütü içirecek
Kucağına yatırıp uyutacak.

2. Katser İm Şugen [Çarşıya Gittim]

Eğlenceli bir şarkı, geleneksel

Üç genç kadın çarşıya gittikleri bir günü, orada mallarından daha fazla dikkat çeken adamları anlatıyor. Kadınlardan biri kayısı almaya gider ve onun yerine [yakışıklı] Mihran’ı görür. Kadın, “Mihran, şayet kaderin bensiz yazılmışsa dilerim sonsuza dek karısız kalasın!” der. İkinci kadın iğne alamaya gider ama onun yerinde [karşı konulmas] Parseğ’i görür. Üçünü kadın maydanoz almaya gider ve onun yerine [kaypak] Boğos’u görür…

Katser im şugen
Arer im dziran 
Tsen dığen garnim
Anunın e Mihran 

Mihran, can, Mihran, Mihran
Gıdag çunenas 
Te du zis çarnis
Angınig mınas! 

Katser im şugen
Arer im aseğ 
Tsen dığen garnim
Anunn e Parseğ 

Parseğ, can, Parseğ, Parseğ
Gıdag çunenas 
Te du zis çarnis
Angınig mınas! 

Katser im şugen
Arer im mağdanos 
Tsen dığen garnim
Anunn e Boğos 

Boğos, can, Boğos, Boğos
Gıdag çunenas 
Te du zis çarnis
Angınig mınas! 

3. Kele Lao (Haydi, Gidelim Oğlum)

Talin’den bir özlem şarkısı

Bu şarkı baba ocaklarından uzaklaştırılıp tehcire gönderilen Ermenilerin sesinin yankısıdır. Şarkıda çok uzun süre önce yitirilmiş eski köy gelenek ve inançlarına duyulan özlem görülüyor.

Hadi, gidelim oğlum. Şifalı otların yeşerdiği, kuşların cıvıldaştığı, kırlangıçların kanatlarını çıptığı kırlara gidelim. Bizsiz taşlar ağlar. Analarımız, babalarımız oradalar. Tatlı sesleri bizi çağırıyor. Onları duyup da gitmemezlik edebilir miyiz? Hadi, oğlum, memleketimize gidelim.

Kele lao, kele ertank mır ergir,
Ertank Undzor, kağink madğaş khavurdzil
Kağink, kağink, enink mızi teğ u car.
Kele lao, kele ertank mır ergir.

Hon arosner gdutz gudtsi gı yerkin,
Dzidzernagner tevig tevig gı dzapin.
Karerın arants mızi artsunk gı tapin.
Kele lao, kele ertank mır ergir.

Mer herın endeğ, mer merın endeğ gı dzağgin.
Anuş gilan mırmur dzenov gı gançin
İmal geğni? İmal çertank mır ergir?
Eli lao, eli g’ertank mır ergir

Kele lao, kele ertank mır ergir

Hadi oğlum, hadi memleketimize gidelim,
O vadiye, ot toplamaya
Ve kendimize ilaç yapıp çare bulmaya.
Hadi oğlum, hadi memleketimize gidelim.

Toy kuşları cıvıldaşır,
Kırlangıçlar kanat çırpar.
Taşlar bizsiz ağlar.
Hadi oğlum, hadi memleketimize gidelim.

Babamız oradadır, anamız orada yeşermiştir.
İçli içli ağlıyorlar. Bizi çağırıyorlar.
Nasıl olur? Nasıl memleketimize gitmeyiz?
Kalk oğlum, memleketimize gidiyoruz.

Hadi oğlum, hadi memleketimize gidelim

4. Mışo Keğen [Muş Köyü]

Muş yöresinden lirik bir şarkı

Mışo Keğen yergu hars
Mıderen ked, gı loğen
Yeleren ap, gı toğen
Kants nıran had, gı şoğen

Hay nay nay nay…
Nay nay khorod yar

Mışo taşden man ergel
Meg Murad meg Meğraked
Taşdits giçnim arahed
Arnim im yar, mıdnim ked
 
Hay nay nay nay…
Nay nay khorod yar
 
Mışo keğen yergu ked
Mışo keğen yergu ked
Meg Murad, meg Meğraked
Yertan tapvin Yeprad ked 

Hay nay nay nay…
Nay nay khorod yar

Muş köyünden  iki gelin
Nehre girmiş yüzüyor
Kıyıya çıkmış titriyor
Nar tanesi gibi titriyor

Hay nay nay…
Hayran olunası yarim

Muş ovalarından, yürür 
İki nehir, biri Murat, biri Meğraked
Kırlardaki patikayı izlerim
Yarimi bulup nehre girmek için

Hay nay nay…
Hayran olunası yarim

Muş köyünde, iki nehir vardır
In Muş köyünde, iki nehir vardır
biri Murat, biri Meğraked
Akar gider Fırat’a dökülürler

Na na na…
Na na na, hayran olunası yarim