Agn/Eğin Şarkıları - Goçnag/Koçnak Topluluğu
Yazar: Virginia Pattie Kerovpyan 11/04/2020 (son değişiklik: 11/04/2020), Çeviren: Tomas Terziyan
Agn/Eğin [Kemaliye] ve çevre mıntıkaların halk şarkıları
“Eğin’in dağları, vadileri, koyakları ve suları buram buram şiir kokar. Tarihi hatıralar, şarkılar, gelenekler; orada her bir şey şiire özgüdür” (A. A. [Arpiar Arpiaryan], "Eğin ve Kayseri Halkı [Agntsi yev Gesaratsi]”, Hayrenik Günlük Gazete, 8 Ağustos 1891, No 22, Yıl 22, İstanbul)
Bu aktarım Eğin’de var olan yetkin şiir sanatının mucizesini dile getirmektedir. İzleyen şiirlerde de görüleceği gibi, küçüğüne ninni söyleyen anne ya da geline övgüler düzen köylülerin dillerinden dökülenlerin hepsi de kendi köy çevrelerinin güzelliklerini tasvir eden son derecede incelikli şiirlerdir.
Ermeni dilinde, Eğin şiirini öven birçok metin var. Bu şiir bereketi sevgiden ayrılığa, kişinin bulunduğu çevreyi övmesinden yabancı ellere göçmeye ve sürgüne değin çeşitli konularda dile getirilen ünlü Andunileri içermektedir.
Söz konusu şiir övgüyü hak ediyor. Şarkıların Ermenistan dağlarının ve ovalarının diğer bölgelerinde bulunanlardan farklı olan müziği de olağanüstü. Şiir gibi o da dallı-budaklı ve süslü olup tabiatın seslerini akla getirmekte. Suyun telaşla akması, rüzgârın pırpır etmesi ve hızlı hızlı esmesi gibi.
Mihran Tumacan tarafından derlenen melodiler Eğin’in kısa ömürlü müzik panoramasına bir an olsun göz atmamızı sağlıyor.
Goçnag/Koçnak [Çan] Topluluğu
Paris'te tar çalgıcısı Rupen Harutyunyan ile Virginia Pattie düosunun 1980 yılında kanuni Aram Kerovpyan ile karşılaşması Goçnag topluluğunun başlangıcı oldu. O zamandan beridir; kemençeci Mahmud Tebrizizade, davul ve tefçi Edmon Zartaryan, tefçi Macid Khalac, kemençeci Anuş Donabedyan-Krikoryan topluluğun parçaları oldular. Goçnag bütün Avrupa ve Amerika Birleşik Devletlerinde sanatını hayata geçirdi.
Topluluk yakın geçmiş yıllarında daha çok düo ve trio formlarında icraatta bulundu. Vahan Kerovpyan şimdi Goçnag topluluğuyla trio formu içinde tef çalmakta, Maral ile Şuşan Kerovpyan da ara sıra bu trioda yer almaktadırlar.
Goçnag’ın yönelimi geleneksel Ermeni halk ve âşık müziğini Orta Doğunun tek sesli ve tipik müziği olarak tanıyıp o bölgenin çalgılarıyla icra etmek olmuştur.
Ermeniler 19. yüzyıl sonlarıyla 20. Yüzyıl başlarında yurtlarından sökülmüşler. Ölümden kurtulanlar; parçalanmış halk gelenekleri ve varlıklarıyla Orta Doğu, Avrupa, Amerika ülkeleri ve hatta Avustralya ve Afrika’ya dağılmışlardı. Neyse ki, Peder Gomidas ve Krikor Suni gibi birkaç müzisyen ve derleyici, soykırımdan önce birçok halk şarkısı derlemişlerdi. Daha sonra, özellikle, Gomidas’ın öğrencilerinden Mihran Tumacan diasporada hayatta kalanları ziyaret ederek bu işi sürdürmüştür. Sovyet Ermenistan’ında şarkı derleme işi de önemli kayıtlar ve yayınlar gerçekleştiren müzikolog gruplar tarafından üstlenilmiştir.
Etnomüzikolog Bedros Alahaydoyan, daha yakın yıllarda, diaspora ile Ermenistan’da şarkılar topladı. CD ile iki cilt şarkı yayınladı ve şimdi herkese açık canlı bir hazine olarak, kayıtlarına Huşamadyan üzerinden çevrimiçi erişilebilmektedir.
Bu sesli örnekler, gerektiğinde, Goçnag’ın başlarda gösterdiği yönelimin, Ermeni halk ve âşık müziğini Küçük Asya ve Kafkaslardaki kökleriyle yaşayan geleneksel bir form olarak iletmekte kuşkusuz doğru bir yol olduğunu kanıtlamaktadır.
Goçnag’ın kırk yıllık varlığı süresince üyeler, Batı müziği notalarıyla aktarılan şarkılara başvurmuş ve şarkıların makamlarını [modalite] ortaya çıkarmak için “satır aralarını okumaya” çalışmışlardır. Bu makamlar bölgedeki bütün halklar: Rumlar, İranlılar, Türkler, Süryaniler, Kürtler ve diğerleri tarafından paylaşılmaktadır. Söz konusu halkların her biri farklı tarzlara, melodilerin gelişimini etkileyen kendi özgün yaklaşımına, diline ve makam varyantlarına sahiptir.
1. Eğin, 1885 dolayları; Nikola Kaprielyan ve Makruhi Der Ğazaryan’ın evlilik resmi. Fotoğraf: A.F. Kaprielyan (Kaynak: PROJECT SAVE, Armenian Photograph Archives, Watertown, MA; Siranuş Movsisyan’a teşekkürlerimizle).
2. Eğin, 1910. Ayakta, soldan sağa; Roza Kaboolian (kızlık soyismi Messomian), Roza’nın eşi Keğam “Con” Kaboolian. Aralarında bulunan ise kızları Arpen. Muhtemelen 1911 veya 1912 doğumlu (Kaynak; PROJECT SAVE, Wartertown, MA, Arpen Kaboolian Aprahamyan’a teşekkürler).
Eğin’in düğün şarkıları
Bu düzenleme Goçnag topluluğu tarafından 1997’de yapılıp kaydedilmiştir:
Kotchnak, Chants Populaires Arméniens, Al Sur
Rupen Harutyunyan, ses ve tar
Aram Kerovpyan, ses ve kanun
Virginia Kerovpyan, ses
Macid Khalac, tef
(ailesi ve arkadaşları geline söylerler) Pari lus, ağvor, pari lus. (2X) Pari lusın, parin vrat. (2X) (gelin annesine söyler) Mi lar marig, mi lar, yes alva di kam, du dus, na nay, nay nay nay. (damadın ailesi söyler) Menk, ay ağvor ağçig, eger enk tserı, du dus, na nay, nay nay, nay nay nay. (ailesi ve arkadaşları damada söylerler) Takvorı gılor poyen e, an ağvornerun soyen e. (2X) (gelin söyler) Mi lar, kurig, mi lar, is mi latsıner! Khat mı lat enk perer, gırnagıt antsur, | ÇEVİRİ Aydınlık ve iyilik üzerine olsun (gelin annesine söyler) (damadın ailesi söyler) Almaya geldik seni sevimli gelin (ailesi ve arkadaşları damada) Boylu-bosludur Kral, güzellerin soyundan (gelin söyler) Ağlama kız kardeşim, ağlama, |
Kaynaklar
- 1923 ila 1936 yılları arasında Peder Gomidas’ın öğrencilerinden olan Mihran Tumacan tarafından derlenip aktarılan şarkılardan (Mihran Tumacan, Hayreni Yerk ou Pan (Memleket Şarkıları ve Folklor), Cilt 2, Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Bilimler Akademisi Yayınları, Erivan, 1983).
Transkripsiyonu yapılan şarkıları okuyanlar:
1. Zımrukhd Medzaduryan, Filibe, 1923
2. Varsenig Kabulyan, New York City, 1935
3. Mama İpranyan, New York City, 1936
4. Verkin Ğazaryan, New York City, 1935
5. Vartanuş Yeğigyan, New York City, 1936
6. Ovsanna Ormanyan, Filibe, 1935

Eğin Ninnileri
Eğin ve civar bölgelerden dört ninni 1923 ila 1936 yılları arasında Peder Gomidas’ın öğrencilerinden olan Mihran Tumacan, bir varyant da 1895 dolaylarında bizzat Gomidas Vartabed tarafından derlenip aktarıldı.
Ruri, Uyumak ve uyutmak için Ermeni ninnileri, kitap ve CD; 2016, Paris.
Ses, Virginia Kerovpyan; kanun, Aram Kerovpyan; resimleme, Maral Kerovpyan.
Eğin’den Oror, oror, orerıt şadna, Oror, oror, orim vor kınanas, | ÇEVİRİ Ninni, ninni, sallayım da uyuyasın, |

Eğin kasabası varyantı Pingyan/Penga [Adatepe] köyü varyantı Dzotsigt aravod nıman, Şağvor, yed u yed kına, Eğin kasabası varyantı Barge yev anuş kun yeği, | ÇEVİRİ Pingyan/Penga [Adatepe] köyü varyantı Yüzün aydınlanan günü andırır, Çekil nemli çiy, hele çekil Eğin kasabası varyantı Yat da tatlı tatlı uyu |

Eğin yakınındaki Armudan [Armutlu] köyünden Oror, oror, oror, orerut hamar, oror. Oror, oror, oror, gakhim gakhoran, oror. Oror, oror, oror, orant er osgi, oror. Oror, oror, oror, kint e hazar osgi, oror. | ÇEVİRİ Ninni, ninni, ninni, beşiğini asayım, ninni. Ninni, ninni, ninni, beşiğin altındır, ninni. Ninni, ninni, ninni, bin altın lira edersin, ninni. |
Pingyan/Penga [Adatepe] köyünden Bulbulı bağçan içav, İnç vart gar, kılkhun tırav, Bağçan gabem gakhoran, Danem kez güli bağçan, Urineru shukı vıran, | ÇEVİRİ Bülbül bahçeye indi Ne kadar gül varsa üzerine uçtu Bahçeye asayım beşiği, Gül bahçesine götüreyim seni, Söğütlerin gölgesi altında, |
Kaynaklar
- Mihran Tumacan, Hayreni Yerk ou Pan (Memleket Şarkıları ve Folklor), Cilt 2, Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Bilimler Akademisi Yayınları, Erivan, 1983).
- Hınutyunk Agna, Peder Gomidas ve Krikor Efendi Mehteryan tarafından transkripsiyonu yapılan şarkılar, M.T. Rodinyantsi Yayınları, Tiflis, 1895.
Transkripsiyonu yapılan şarkıları okuyanlar:
1. Verkin Ğazaryan, New York City, 1935
2. a - Hovsep Canikyan, 1895
2. b - Zımrukhd Medzaduryan, Filibe, 1923
2. c - Verkin Ğazaryan, New York City, 1935
3. Ovsanna Ormanyan, Filibe, 1935
4. Vartanuş Yeğigyan, New York City, 1936
Bu sayfadaki ninnilerin kaynağı: “Ruri- Uyumak ve uyutmak için Ermeni ninnileri”, kitap ve CD. Satın almak için aşağıdaki siteyi ziyaret edebilirsiniz: https://akn-chant.org/en/