ԹՈՒՄՕ (Երեւան)

Ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոն

1-27 Յուլիս 2013

Աշակերտները աշխատեցան Յուշամատեանի խումբի անդամ Վահէ Թաշճեանի հետ՝ հետազօտութիւն, յիշողութեան վերակառուցում, պատմութիւն պատմել եւ պատմութիւն գրել նիւթերուն շուրջ։

Անոնք իրենց տուներէն, ազգականներէն կամ դրացիներէն հաւաքեցին բանաւոր պատմութեան հարցազրոյցներ, հին երգեր, յիշողութեան առարկաներ՝ բոլորն ալ օսմանեան հայերուն հետ առընչակից։ Դասընթացքի պատասխանատուներուն ցուցմունքներով անոնք գրեցին այս առարկաներուն եւ անոնց տէրերուն վերաբերող պատմութիւններ, որոնց ճամբով կարելի է այս նիւթերուն ուղեւորութիւնները գիտնալ, ինչպէս նաեւ պատմութիւնները տեղադրել իրենց պատմական համաթեքսթին մէջ։ Հաւաքուած այս նիւթերուն եւ գրուած թեքսթերուն ընդմէջէն անոնք նոր արժէք տուին մանրապատմութիւններու, որոնք առաջին հայեացքով առարկաներու եւ անոնց տէրերուն սովորական պատմութիւններն են, բայց վերջին հաշուով անոնք մաս կը կազմեն հաւաքական յիշողութեան մը։

Դասընթացքին ճամբով, աշակերտները նորարար ձեւերով ծանօթացան Օսմանեան կայսրութեան հայերու պատմութեան։

Դասընթացքին երկրորդ փուլին ընթացքին աշակերտները աշխատեցան Յուշամատեանի արուեստի պատասխանատու՝ Սիլվինա Տէր Մկրտիչեանի հետ, եւ անոր ցուցմունքներով նոր նիւթեր պատրաստեցին կայքէջին համար։ Աշակերտները սորվեցան թէ ինչպէս կարելի է հաւաքուած առարկաներուն տեսողական նոր արժէք մը տալ, ինչպէս վերաշխատիլ լուսանկարներու վրայ եւ պատրաստել կարճ ֆիլմեր։

Դասընթացքին վերջին փուլը ցուցահանդէս մըն էր, որուն ընթացքին ներկայացուեցան աշակերտներուն պատրաստած կարճ ֆիլմերը, ցուցադրուեցան աշակերտներուն հաւաքած առարկաները, որոնք կը ներկայացնէին պատառիկներ Օսմանեան կայսրութեան հայերու պատմութենէն։

Սոնիա Թաշճեան Թումոյի պատանիներուն հետ պատրաստեց երկու աւանդական հայկական ճաշատեսակ Թումոյի ճաշարանին մէջ։ Պատանիները իրենք կատարեցին նկարահանումը Յուշամատեան խումբի անդամներէն Սիլվինա Տէր Մկրտիչեանի հետ:

Խմոր

1. ½ քկ. ծեծած միս
2. ½ քկ. մանր կորկոտ
3. 1 դգալ լոլիկ-պղպեղի մածուկ
4. Կարմիր եւ սեւ պղպեղ
5. Քիմիոն
6. Աղ

Միջուկ

1. ½ քկ. աղացած միս
2. 1 սոխ
3. 1 դգալ իւղ
4. ½ գաւաթ ընկոյզ
5. 7 համեմունք
6. Աղ

1. 1. Նախ պատրաստել միջուկը. սոխարածի վրայ աւելցնել միսը եւ անընդհատ խառնելով եփել. աւելցնել ընկոյզն ու համեմունքը, ձգել որ պաղի։
2. 2. Պատրաստել խմորը՝ խառնելով բաղադրիչները, եւ քիչ-քիչ ջուր աւելցնելով շաղել, մինչեւ որ փափուկ, բայց ոչ կպչուն խմորի վերածուի։
3. 3. Խմորէն վերցնել ընկոյզի չափով, թեթեւ մը շաղել, փոսիկ բանալ, մատներով լայնցնել, ապա լեցնել միջուկով, գոցել բերանը եւ լեմոնի ձեւ տալ։
4. 4. Խաշել եռման աղաջրի կամ մածնապուրի մէջ։ Այլ ձեւ մըն է՝ տապկել առատ եւ տաք ձէթի մէջ։

Մուսալեռեան բարբառով կը կոչուի քմմաունը։
Բաղադրութիւն

1. 1 գաւաթ խարկուած ձաւար
2. ½ գաւաթ խարկուած սիսեռ
3. ½ գաւաթ արեւածաղիկի խարկուած սերմ
4. ½ գաւաթ դդումի խարկուած կուտ
5. 1 գաւաթ խարկուած ընկուզեղէն (ընկոյզ, ծիրանակուտ, կաղին, գետնանուշ)
6. ½ գաւաթ ուրց եւ ծոթրին (զաաթար)
7. ½ գաւաթ բոված քունջիթ
8. 1 ապուրի դգալ աղտոր
9. 1 ապուրի դգալ քիմիոն
10. 1 ապուրի դգալ կարմիր պղպեղ
11. 3 ապուրի դգալ աղ

Բոլոր բաղադրիչները առանձին-առանձին աղալ, խառնել, համեմել եւ պահել ամանի մէջ։ Մատուցելու ժամանակ վրան որոշ քանակութեամբ ձէթ աւելցնել եւ հացը մէջը թաթխելով ուտել։

Յուշամատեան կայքէջի հետ համատեղ Թումոյի պատանիները փորձեցին վերակառուցել Խարբերդի հայաբնակ Բարջանճ գիւղը՝ օգտագործելով բազմամետիա միջոցներ։ Վերակառուցման այս աշխատանքին համար հիմք ծառայեց Մանուկ Ծերօնի պատրաստած Բարջանճի քարտէսը, որ լույս տեսած է 1938 թուականին։ Այս աշխատանքին մէջ կ՚արտացոլուին հայկական գիւղական կեանքի զանազան երեսները:

Թումոյի պատանիները իրենց շրջապատի մեջ վերագտան և հավաքեցին յիշողության առարկաներ, որոնք բոլորն ալ կ՚առնչուին Օսմանեան կայսրության հայերու հետ․ վզնոց՝ Սիսէն, գօտի՝ Արաբկիրէն, Աստվածաշունչ՝ Էրզրում/Կարինէն։ Իւրաքանչիւր առարկայ կը կրէ անհատի մը կամ ընտանիքի մը պատմութիւնը։ Պատանիները գրի առին նաև այդ պատմութիւնները, առարկային վերաբերեալ տեղեկութիւնները։ Այս գրառումները մանրապատումներ են, որոնց միջոցով կարելի է ծանօթանալ աղետ մը ապրած ժողովրդի մը զանազան փորձառութիւններուն:

Ծնուել է 1908 թուականին՝ Երզնկայում։

1915 թ. տարագրութեան և ջարդերի ժամանակ կորցնում է ընտանիքիը։ Որբահաւաք խմբերը նրան և իր եղբօրը գտնում և տանում են Պոլիս, որտեղ և ապաստան են գտնում տեղի Գարակէօզեան որբանոցում:

Եղբայրը մահանում է հիւանդանալով։

1922 թ. որբերին տեղափոխում են Յունաստանի Քորֆու կղզին, որտեղ մնում են Աքիլեուն պալատին մէջ։ 1946 թ. ներգաղթում է Խորհրդային Հայաստան։