Ծանօթագրութիւն խմբագրութեան
Հալէպի նահանգէն կարգ մը բնակավայրերու մասին Յուշամատեանի խմբագրութիւնը արդէն իսկ պատրաստած է յօդուածներ։ Այս է պարագան Մարաշի գաւառին (սանճաք)։ Սոյն յօդուածները կարդալու համար՝ ընտրեցէք ձախ սիւնակին մէջ գտնուող ՄԱՐԱՇԻ ՍԱՆՃԱՔ վերնագիրը։
Պատկերներ՝ Հալէպի օսմանեան նահանգէն
Այս բաժինով ձեզի կը ներկայացնենք Հալէպի վիլայէթէն (նահանգ) առնուած պատկերներ, որոնք իրենց մեծամասնութեամբ կը վերաբերին օսմանեան ժամանակաշրջանին։ Այստեղ կը գտնէք գլխաւորաբար հին լուսանկարներ եւ փորագիր պատկերներ։ Նահանգը ներկայացուցած ենք իր զանազան ենթաբաժանումներով՝ նկարներուն դասաւորումը աւելի մատչելի դարձնելու նպատակով։ Հետագային, սոյն պատկերներուն կողքին մեր խմբագրութեան կողմէ պիտի պատրաստուին նաեւ Հալէպի նահանգին վերաբերող յօդուածներ՝ զանազան թեմաներով։ Այնպէս որ ներկայացման սոյն ձեւը ժամանակաւոր բնոյթ ունի՝ մինչեւ գրութիւններուն պատրաստութիւնը։ Նշենք նաեւ որ մենք վերաշխատած ենք այս բաժնով տեղ գտած հին պատկերներուն վրայ՝ անոնց գոյներուն եւ լուսաւորման նոր ու աւելի բարձր որակ մը տալու նպատակով։
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Ուրֆա քաղաքէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Service historique de la Défense, Vincennes)
2) Ուրֆայի մէջ իսլամական գերեզմանատան աղբիւրը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
3) Ուրֆա քաղաքը դիտուած իսլամական գերեզմանատունէն, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
4) Ուրֆա, մզկիթի մը շրջափակը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
5) Փողոց մը՝ Ուրֆայի մէջ, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
6) Ուրֆայի բերդը՝ մզկիթէն դիտուած, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
7) Ուրֆայի մզկիթը եւ Աբրահամի լիճը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
8) Ուրֆա քաղաքին մուտքը եւ կամուրջը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
9) Ուրֆայէն տեսարան մը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
10) Ուրֆա, փորագիր նկար (Աղբիւր՝ Chesney, The expedition for the survey of the rivers Euphrates and Tigris, London, 1850)
11) Ուրֆայի մէջ քարավանսերայ մը (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
12) Ուրֆա քաղաքին բերդը, որուն ստորոտը կը գտնուի Հայր Աբրահամի լիճը (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
13) Ուրֆա, Ս. Սարգիս վանքին փակը (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
14) Ուրֆա, Ս. Սարգիս վանքը (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
15) Ուրֆայի բերդը (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
16) Ուրֆայի հայ բողոքականներու եկեղեցին. ճարտարապետ Պատուելի Յակոբ Ապուհայաթեան (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
17) Ուրֆա քաղաքը՝ հարաւէն՝ բերդէն դիտուած (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
18) Ուրֆա քաղաքէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
19) Ներքին նկար Ուրֆայի հայոց մայր տաճարին (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
20) Ներքին նկար Ուրֆայի հայ բողոքականներու եկեղեցիին (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
21) Ուրֆայի մայր տաճարի փակը եւ գերեզմանները (Աղբիւր՝ Քրիսթին Կարտոնի հաւաքածոյ)
ՆՈՐ - ՆՈՐ - ՆՈՐ
Ուրֆա։ Հայ կիներ 1904-ին կամ 1909-ին։ Անոնցմէ մէկուն անունն է Սաթենիկ Աթթարեան (Աղբիւր՝ Շուշան Արթինեանի հաւաքածոյ, Պէյրութ)
Ուրֆա, թուականը անյայտ։ Ձախէն աջ, ոտքի՝ Խանըմ Քեթենճեան (1915-ի Ուրֆայի դիմադրութեան մասնակիցներէն), Յովհաննէս Աթթարեան, նստած եւ օսմանեան բանակի տարազով՝ Արմենակ Աթթարեան (Յովհաննէսի եղբայրը, նոյնպէս՝ 1915-ի դիմադրութեան մասնակից), ոտքի, ձեռքը Արամի ուսին դրած՝ Խանըմ Աթթարեան (Արմենակի կինը), աթոռի վրայ նստած տարիքոտ կնկան ճիշդ ետեւը կանգնած՝ Գրիգոր Թաշճեան։ Միւսները անծանօթ (Աղբիւր՝ Վահէ Թաշճեանի հաւաքածոյ, Պերլին)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
23) Ուրֆայի շուկան, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
24) Ուրֆայէն փողոցի տեսարան մը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
25) Ուրֆայէն փողոցի տեսարան մը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
26) Ուրֆայի իսլամական գերեզմանատունը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
27) Ուրֆայի հայկական թաղամասէն պատկեր մը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
28) Ուրֆա քաղաքը՝ բերդէն դիտուած, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
29) Ուրֆայի կամուրջը, ca 1919-1920 (Աղբիւր՝ լուսանկար հայր Կապրիէլ Պրեթոքի, Archives départementales de l’Eure. Fonds Gabriel Bretocq)
Միսս Քորիննա Շաթթուք՝ Ուրֆայի մէջ ամերիկեան միսիոնի պատասխանատու, տեղւոյն հայ երեւելիներու հետ (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
30) Ուրֆա։ Աթթարեան ընտանիքը։ Կեդրոնը, ոտքի, ետեւի շարքին՝ Աբրահամ Աթթարեան։ Կը սպաննուի 1915-ին (Աղբիւր՝ Վահէ Թաշճեանի հաւաքածոյ)
31) Ուրֆա. թաղում Աթթարեան ընտանիքին մէջ։ Կեդրոնը նստած ֆէսաւոր մարդը՝ Աբրահամ էֆենտի Աթթարեան (1886-ին շրջանաւարտ Այնթապի ամերիկեան գոլէճէն, Ուրֆայի գերմանական հիւանդանոցին գլխաւոր դեղագործը)։ Կը սպաննուի 1915-ին։ Ոտքի, աջէն ձախ՝ Եղսա Թաշճեան (ծն. Աթթարեան), կողքին, ոտքի՝ Աննուշ «քուրուկ»։ Միւսները անծանօթ։ (Աղբիւր՝ Վահէ Թաշճեանի հաւաքածոյ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ՝
32) Ուրֆա. բուրդի գործարան մը (Աղբիւր՝ Միշել Փապուճեանի հաւաքածոյ, Փարիզ)
33) Ուրֆա. ատաղձագործարան մը։ Կեդրոնը, ուրագով աշխատողը՝ Գրիգոր Թաշճեան (Աղբիւր՝ Միշել Փապուճեանի հաւաքածոյ, Փարիզ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Կամուրջ Ճիհունի (Ճիհան) վրայ (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
2) Մարաշ, փորագիր նկար (Աղբիւր՝ E.J. Davis, Life in Asiatic Turkey, London, 1879)
3) Մարաշ քաղաքը (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
4) Մարաշի գերմանական միսիոնի հիւանդանոցը (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
5) Ալպիսթան քաղաքը՝ Ճիհան գետի ափին (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
6) Մարաշի մէջ պաշտօնական հանդիսութիւն մը (Աղբիւր՝ Mark Sykes, Dar-ul-Islam, London, 1904)
7) Ալպիսթան. առաջին գիծի վրայ կ՝երեւի իսլամական գերեզմանատունը (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
Մարաշ, ca 1880ականներ։ Բժշկ. Յարութիւն Տէր Ղազարեանի (Խատենց) ընտանիքը (Աղբիւր՝ Միհրան Մինասեանի հաւաքածոյ)
Մարաշի ծնունդ Էլմաս Տէր Մկրտիչեան (ծնեալ՝ Քիւրքճեան) եւ զաւակը՝ Լեւոն Տէր Մկրտիչեան։ Շատ հաւանաբար լուսանկարուած է Մարաշի մէջ (Սիլվինա Տէր Մկրտիչեանի հաւաքածոյ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Այնթապ, փորագիր նկար (Աղբիւր՝ Chesney, The expedition for the survey of the rivers Euphrates and Tigris, London, 1850)
2) Այնթապ, ցորենի շուկան (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
3) Այնթապ, 1911. հայ բողոքական եկեղեցւոյ երգչախումբը։ Ոտքի, ձախէն աջ՝ Ներսէս Պարսումեան, Ռօզա Պէրէճիքլեան/Պարսումեան, 3րդը եւ 4րդը անծանօթներ, Մարի Լեւոնեան, Ատուր Լեւոնեան, Հռիփսիմէ Լեւոնեան/Լալէեան, Ալեքսան Պէզճեան, Վիքթորիա Լեւոնեան, Պէաթրիս Տանէլեան, Լեւոն Լեւոնեան։ Նստած, ձախէն աջ՝ Մարիամ (մականունը անծանօթ), Ազնիւ Տէմիրճեան, Վարդուհի Լօշխաճեան, Ռօզա Յովնանեան, Մարի Սարգիսեան, Պէաթրիս Նազարեան, Մարի Գրիգորեան, Նուրիձա Լեւոն, Խաչատուրեան։ Գետին նստած, ձախէն աջ՝ Էֆրոնիա Նազարեան (յետագային Խաչատուրեան), Երուանդ Նազարեան (Էֆրոնիայի եղբայրը), Զէքի Լեւոնեան, Լեւոն Լեւոնեան (Զէքիի եղբայրը), Ալիս Պէզճեան, Ռոզա Հալէպլեան, Ճեմիլ Հալէպլեան (Աղբիւր՝ Ճոյս Ապտուլեանի հաւաքածոյ)
4) Այնթապ. նկարին մէջ երեւցող անձերուն ինքնութիւնը կը կարօտի տակաւին ստուգումներու (Աղբիւր՝ Ճոյս Ապտուլեանի հաւաքածոյ)
5) Այնթապ. Թուրքիոյ Կեդրոնական գոլէճ (ամերիկեան)։ Հայ աշակերտուհիներ։ Կեդրոնը նստած, աջէն առաջինը՝ Աննա Թաշճեան (Ուրֆայէն) (Աղբիւր՝ Վահէ Թաշճեանի հաւաքածոյ)
6) Եփրատ գետի անցքը՝ նաւակով (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
Յովհաննէս էֆենտի Լեւոնեանի ընտանիքը Այնթապի մէջ։ Ոտքի, ձախէն աջ՝ Զեքիյէ, Եագուպ, Լեւոն, Միհրան։ Նստած, ձախէն աջ՝ Տուտու (ընտանիքին մայրը), Երուանդ, Տուտույի մայրը, Յովհաննէս էֆենտի (ընտանիքին հայրը) (Աղբիւր՝ Ճոյս Ապտուլեանի հաւաքածոյ)
Այնթապ, ca 1911. Չեքիճեան ընտանիքը։ Նստած, աջէն երկրորդը՝ Յակոբ Չեքիճեան, արհեստով դերձակ (Աղբիւր՝ Էլիզ Սեմերճեանի հաւաքածոյ)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Զէյթուն քաղաքը՝ նկարուած անձրեւի տակ (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
2) Զէյթունէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
3) Զէյթունը՝ հարաւ արեւմուտքէն նկարուած (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
4) Զէյթուն քաղաքը՝ հարաւակողմի գագաթէն նկարուած (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
5) Զէյթունը (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
6) Զէյթունի փողոցներէն մէկուն մէջ (Աղբիւր՝ Hugo Grothe, Geographische Charakterbilder, Leipzig, 1909)
7) Զէյթունի մօտակայ օսմանեան բանակի զօրանոցը (Աղբիւր՝ Mark Sykes, Dar-ul-Islam, London, 1904)
8) Կամուրջ՝ դէպի Զէյթուն տանող ճանապարհին վրայ (Աղբիւր՝ Mark Sykes, Dar-ul-Islam, London, 1904)
9) Զէյթունցի հայուհի մը (Աղբիւր՝ Mark Sykes, Dar-ul-Islam, London, 1904)
10) Զէյթունի մէջ հայ որբերու խմբանկար (Աղբիւր՝ Ferdinand Brockes, Quer durch Klein-Asien, Gütersloh, 1900)
Բացատրութիւններ եւ աղբիւրներ
1) Հալէպի բերդը (Աղբիւր՝ W.J. Childs, Across Asia Minor on Foot, Edinburgh/London, 1917)
2) Հալէպ քաղաքէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Service historique de la Défense, Vincennes)
3) Հալէպ քաղաքէն տեսարան մը (Աղբիւր՝ Service historique de la Défense, Vincennes)
