Bu sayfada yayınlanan şarkıların ve dans müziklerinin tamamı müzikolog Bedros Alahaydoyan tarafından derlenmiş ve kaydedilmiştir. Kendisi, 1980’lerden itibaren Ermenilerin yoğun olarak yaşadıkları şehirleri ziyaret etmiş, Soykırım’dan sağ çıkmış Ermenilerle görüşmüş ve onlardan kendi memleketlerinden, köylerinden hatırladıkları şarkıları ve anıları toplamıştır.
Bu şarkılarında düzenlemeleri, notaya dökülmeleri ve dijital hale getirilmelerini Dr. Dzovig Markaryan üstlenmiştir. Çeviren: Tomas Terziyan.
Bedros Alahaydoyan 25 Kasım 1986’da, Soykırımdan sağ kurtulan Vanlıların çocuğu Dr. Elizabeth Gregory ile Boston, Massachusetts’te karşılaşır. Dr. Elizabeth asıl soyadının Kaçperuni olduğunu ve 1930 yılı sonlarında, adı Krikor olan babasının hatırasına atfen, Kaçperuni’yi Gregory olarak değiştirdiğini belirtir.
Dr. Elizabeth, annesi şarkı söylerken dinleyerek büyüdüğünü anlatır. 1960’ta ölen annesi Mayis ise Van’ın varlıklı bir ailesinde yaşamış. Yolcular bir parça ekmek istemek için hep evlerinin önünde durur, henüz yedi-sekiz yaşlarında bir kız iken onlara: “önce benim için bir şarkı söyle, ondan sonra sana ekmek veririm”, dermiş. Böylece Mayis sayısız şarkı öğrenir ve Van’ın “bin şarkı bilen” en bilgili şarkıcısı olarak tanınır.
Dr. Elizabeth’in babası Krikor Kaçperuni Van’da öğretmenlik yapmakta ve bine yakın hikâye bilmekteydi. Küçükler her akşam Kaçperunilerin evinde toplanıyor ve babasının hikâyelerini bir sihirbazdan dinlermiş gibi büyük bir ilgiyle dinliyorlardı. Krikor Kaçperuni bir de kitap yazmıştı.
Elizabeth, iki aile Massachusetts eyaletinde oturur ve başka birtakım arkadaşlarla toplanıp karşılıklı şarkılar söyleyerek geceler geçirirken, Vanlı âşık Yenovk Der Hagopyan (1900-1966) ile yakın ahbaplık kurar. Bu arkadaşlar arasında, daha uluslararası üne kavuşmadan önce arkadaşlarının ve özellikle Elizabeth’in saygısına mazhar olan, kompozitör müzisyen Alan Hovhannes vardı. Alan Hovhannes, gördüğü saygıya karşılık Elizabeth’e “Anahid” senfonisini ithaf eder.
Dr. Gregory ve Dr. Keğam Çobanyan, 1980’lerde bir kültür radyo istasyonunda klasik ve popüler şarkılar sunmaktaydılar. O istasyon 102.5 Fm dalgası üzerinden Friends of Armenian Culture Society [Ermeni Kültürü Dostları Derneği] programı adı altında yayın yapmaktaydı.
1-Alagöz Açerıt [Alagöz Gözlerin]
2-Ağpyüri Modı Gaynadz Hay Ağçig [Çeşmenin Yanında Duran Ermeni Kız]
3-Antsrevın Yegav Şağalen [Yağmur Yağdı İnceden]
4- Antsrevın Yegav Şağalen (varyant)
5-Ho Ho Larkin Do
6-Çalig Maligı Çal Malaligı
7-Çukhdım Kini [Çifte Şarap]
8-Vartın İ Patsve [Gül bir açılsaydı]
9-Pırge Dikran Apal Tapal [Kurtar(sın) Dikran Apar Topar]
10-Kınir İm Palig [Uyu Bebeğim]
11-Vart Tsanetsi Puş Kağetsi [Gül Ektim Diken Biçtim]
12-Ga Furga Furga Furga
13-Mer Khıntsori Dzarın Er [Bizim Elma Ağacıydı]
14-Lusnag Kişer [Ay Işıklı Gece]
Van’da bir Ermeni kadın: genel fotoğraftan bir detay (Kaynak: Mıkhitaryan Cemaati, Aziz Lazarus, Venedik. Peder Vahan Ohanyan'a teşekkürlerimizi sunarız).
Alagöz açerıt gamar unkerıt
Alagöz açerıt gamar unkerıt
Uzum yem heranal çıtoğum serıt
Mayrig çan çur ıngnim
Kuyrig çan çur ıngnim
Şeg dıği sazin
Ari a çan ari inç naz es anum
Ari a çan ari inç naz es anum
Sari gakavigı şoror es danum
Mayrig çan çur ıngnim
Kuyrig çan çur ıngnim
Şeg dıği dardin
Akhtamar S. Haç Kilisesi 1662 tarihinde hazırlanmış mihrap örtüsü (Kaynak: Mıkhitaryan Cemaati, Aziz Lazarus, Venedik. Peder Vahan Ohanyan'a teşekkürlerimizi sunarız)
Ağpyüri modı
Gaynadz Hay ağçig
Tserkıs dak vor pırnadz
İnkner inkner keğetsig
Mayrig zarnıvetsa
Sirum yem nora
Mayrig zarnıvetsa
Sirum sirun yem nora
Katsi arder pırni lor
Ağçig desa yayli tsor
Lorig, lorig, lorig, lorig,
Nıman er garmir khıntsor
Lorig, lorig, lorig, lorig.
Van Şehri'nden bir manzara (Kaynak: C.F. Lehmann-Haupt, Armenien Einst und Jetzt, Berlin / Leipzig, 1926)
Antsrevın yegav şağalen
Uru derev toğalen
Vay le le le le
Le le le le le le le
Hıres yegav mi akhber
Al tsin dagen khağalen
Vay le le le le
Le le le le le le le
Van'lı Ermeniler (Kaynak: P. Müller-Simonis, Du Caucase au Golfe Persique, à travers l’Arménie, le Kurdistan et la Mésopotamie, Washington D.C., 1892)
Antsrevın yegav şağalen
Çan külüm çan çan
Uru derev toğalen
Çan dzağig çan çan
Hıres yegav im akhber
Çan külüm çan çan
Al tsin dagen khağalen
Çan dzağig çan çan
Çan dzağig çan çan
Hats unem tsane bibahe
İm yarı çan nunidilbe
Ho ho larkin do
Hamemı maşdarı larkin do
Ho ho larkin do
Hamemı maşdarı larkin do
Hats unem tsane sıkhdor
İm yaroç sırdigı bığdor
Ho ho larkin do
Hamemı maşdarı larkin do
Van: Ermeni kızlarını taşıyan bir araba, arabacısıyla birlikte bir kilisenin önünde. Kilisenin adı bilinmiyor. Orijinal fotoğraftan bir detay (Kaynak: Mıkhitaryan Cemaati, Aziz Lazarus, Venedik. Peder Vahan Ohanyan'a teşekkürlerimizi sunarız).
Çalig maligı, çal malaligı, çal bıdıdigı
Kırışdavorı, tımlacagadı, vay, vay
Tırçgan cuderı, vay, vay
Tırçgan cuderı, vay, vay
Van yöresinin, Gıduts [Çarpanak] adasının karşısında yer alan Alyur (ya da Alur) köyünde Ermeni kadınlar (Kaynak: Mıkhitaryan Cemaati, Aziz Lazarus, Venedik. Peder Vahan Ohanyan'a teşekkürlerimizi sunarız).
Çukhdım kini binopa
Le le le le le le le le kıte maroni
Es mi khorod yar unim
Le le le le le le le le kıte maroni
Yaroç yot akhber unim
Le le le le le le le le kıte maroni
………
Lim’deki Surp Kevork manastırının hazinelerinden (Kaynak: Mıkhitaryan Cemaati, Aziz Lazarus, Venedik. Peder Vahan Ohanyan'a teşekkürlerimizi sunarız).
Vartn i patsve
Vana keağki ekesdar
Vartn i patsve
Vana keağki ekesdar
Asdıvadz sires
meg orokhgi dıu tsig dar
Asdıvadz sires
meg orokhgi dıu tsig dar
Kea nazerov
kea khorodig dıu virın es
Kea nazerov
kea khorodig dıu virın es
Asdıvadz kidi
alam kidi dıu imın es
Asdıvadz kidi
alam kidi dıu imın es
Van yöresinde hasat zamanı (Kaynak: Mıkhitaryan Cemaati, Aziz Lazarus, Venedik. Peder Vahan Ohanyan'a teşekkürlerimizi sunarız).
Pırge Dikran apal tapal
Khan iman çan iman
Kınts hasav khaçi poğan (poğots)…
Khan iman çan iman
Harav baci Kevon kıdav
Khan iman çan iman
Pari luys kez Kevork akhber
Khaniman çaniman
Asddzu pari Dikran akhber
…………
Ermeni köylüler Van’da tarımla uğraşırlarken. Dipte görülen Van kalesi (Kaynak: Mıkhitaryan Cemaati, Aziz Lazarus, Venedik. Peder Vahan Ohanyan'a teşekkürlerimizi sunarız).
Knir im palig
Oror el ara
Tu lats mi linir
Yes şad em latse
Guyr gırungnerı
Yegan antsgatsan
Tu lats mi linir
Yes şad em latse
Ermants Köyü (Kaynak: Bedo Yeghyayan arşivi, Londra. Jean-Pierre/Şabu Kibaryan'a teşekkürlerimizi sunarız)
Meg sird enk hey hey anciger
Ari mer tur ners mıdir
Es hivant em ku derdovıt
Eg sirovıt car kıdir
Vart tsanetsi puş kağetsi
Yar pındretsi yar çi kıda
Akh yeralu em akh yeralu em
Açkıs mınats vay ko campit
Ari desnem yerazum
Noren desnem çinar poyıt
Ç’elni mernem murazov
Vart tsanetsi puş kağetsi
Yar pındretsi yar çi kıda
Akh yeralu em akh yeralu em
Van Şehri'nden genel bir manzara (Kaynak: Victor Pietschmann, Durch kurdische Berge und armenische Städte, Viyana, 1940)
Ga furga furga furga
Es or mer dun harsnis ga
Ga furga furga furga
Es or mer dun harsnis ga
Harsnis g’anenk değ çi ga
Golod pesin peğ çi ga
Harsnis g’anenk değ çi ga
Golod pesin peğ çi ga
Fotoğraf Van Bölgesi'ne aittir, ancak elimizde bu fotoğraf hakkında başka bilgi bulunmuyor (Kaynak: Mıkhitaryan Cemaati, Aziz Lazarus, Venedik. Peder Vahan Ohanyan'a teşekkürlerimizi sunarız).
Mer khıntsori dzarın er
Tser khıntsori dzarın er
Khıntsor tsıkem arnes
Tun im anuş yarın es
Ar çun gura dur yaroyis
Khıntsor tsıkem dar yaroyin
Vay dilim dilim dilim
Van: Mıgırdiçyan/Dilodyan ailesi. Soldan sağa: adı bilinmeyen bir şahıs, Khuşuş (Mıgırdiç ve Makruhi’nin kızı), Makruhi, Kurken (Mıgırdiç ve Makruhi’nin oğlu) (Kaynak: Mıgırdiç Mıgırdiçyan koleksiyonu, Toronto).
