Marsilya Hamazkayin Okulu - Fransa
Huşamadyan, Mayıs 2015 tarihinde, Marsilya Hamazkayin Okulu çatısı altında bir atölye çalışması yaptı. Bu çalışmanın amacı, öğrencileri Osmanlı Ermenileri ile ilgili arşiv materyalleri toplama çalışmasına dahil etmekti. Sunulan materyaller (fotoğraf, obje) orta okul öğrencileri tarafından elde edilmiştir.
Seta Biberyan’ın muhtemelen 1914’de Trabzon’da doğmuş anneannesi Anayis Şahinyan’a (daha sonar Kalaryan) ait olmuştur.
Anayis’in babası Garbis Şahinyan’ın el çalışması olduğu düşünülüyor. Trabzon’da kuyumcu olan Şahinyan, Hayguhi ile evliydi. Şahinyan ailesi 1915’te İstanbul’a göç eder. Oradan Yunanistan, daha sonra Bulgaristan’a geçen aile 1920’li yıllarda ise nihayet Paris’e yerleşir. Anayis dört kız evlada sahip olur. Trabzon’dan miras olarak başka bir kemere de sahipti. Bu kemerin bir kısmını ayırıp 4 tane bilezik yapar ve her birini kızlarına hediye eder. Burada gördüğünüz bu bileziklerden biri. Bileziğin tokası sonradan eklenmiştir.
Kemer ve bilezik Marsilya’da yaşayan Seta Biberyan’a aittir.
Kemerin uzunluğu: 106,05 cm
Kemerin eni: 3,05 cm
Hripsime Palacıyan’a ait (Stanoz’ta doğmuş, doğum yılı meçhul -1930? Marsilya).
Soykırım’dan kurtulan Palacıyan ailesinin geri kalan fertleri Marsilya’ya gelirler. Bavullarında memleketleri Stanoz’dan getrdikleri bu çerçeve ve aynı zamanda maalesef daha sonra kaybolan iki çay kaşığı vardı. Çerçeve Hripsime’nin kızı Gülemiye Palacıyan’a (daha sonar Çakıryan) geçer. O da 1911 civarında Stanoz’da doğmuştu. Gülime 1946’da ailesiyle beraber Ermenistan’a giderken çerçeveyi de beraberinde götürür. Fakat Palacıyan ailesinin fertleri 1990’da Marsilya’ya dönerler. Çerçeve de onlarladır. Şimdi bu tarihi eser Hripsime’nin tornunun kızı olan ve Marsilya’da yaşayan İzabel Bağçacıyan’da bulunuyor.
Açık yeşil/gök mavisi bu ahşap sandığı Marsilya Haygazyan Okulu öğrencisi Tanya İşçi getirmişti.
Bu sandık geçmişte Ohannes Çakıroğlu’na aitmiş. O, 1900’de Tokat’ın Herek/Erbah köyünde doğmuş ve Haziran 1992’de İstanbul’da vefat etmiş. Soykırım’dan sonra Ohannes ve kardeşi İstanbul’a yerleşir. Bu sandık da beraberlerindedir. Ohannesin’in kızı Baydzar 1940 tarihinde İstanbul’da doğar. Sandık ona miras kalır. Baydzar; bir aile yadigarı olarak bu eşyayı 1995’de ailecek yerleştikleri Marsilya’ya götürür.
Sandık, şimdi Ohannes’in torunu Karmen İşçi’ye (doğumu Tancıyan) ait.
Bu materyaller Marsilya Haygazyan Okulu öğrencisi Eva Grasyan tarafından sunuldu. Eva’nın büyük büyük babası Horen Der Nazaretyan 7 Ekim 1891 tarihinde Bayburt yakınlarında bulunan Lısonk köyünde doğmuştur. Kasım 1976’da ölür. Horen, Kafkaslarda Antranig Paşa’nın (Ozanyan) gönüllü askerlerinden biriydi. 1917’de Goris bölgesindeydiler. Horen günlüğünde Değ köyünde bulunan kaya-evlerden birinde yaşadığını anlatır. Daha sonra Selanik’e geçer ve oradan da 1923 tarihinde Marsilya’ya gider. Horen’in gelini olan ve ailecek Marsilya’ya yerleşmiş İsguhi Nazaretyan-Grasyan (doğumu 1937) 2011 tarihinde günlükte bahsi geçen kaya-evi ziyaret eder ve tandırın yanına atılmış çarığı bulur ve beraberinde Marsilya’ya getirir.
Belgeler ve çarık Horen’in torunu olan Armen Grasyan’ın yanında, Marsilya’da muhafaza ediliyor.
Çarık: Boyu 30 cm, eni 11 cm
Azad Ördekyan, elişi işleme ve fotoğraf – Bursa ve İstanbul
Azad Ördekyan (Marsilya Hamazkayin Okulu öğrencisi) şöyle yazmaktadır :
“Bu elişi, babaannemin büyükaanesi Ağavni Doğramacıyan tarafından yapıldı. Bursa’da 1913 senesinde tamamlanmış. Terzi olan kocası kendisine iplikler verirdi. Büyük Felaket döneminde bu elişini, İstanbul yaşayan İtalyan bir diş hekimiyle evli olduğu için tehcir edilmeyen uzaktan bir kuzenine verdi. O, elişini sakladı ve daha sonra Fransa’ya taşındı. Burada Ağavni’nin kızını buldu ve elişini ona hediye etti. Bu eşya bu şekilde saklanmış oldu ve bugün, babaannem ve büyükbabamın evinin duvarında asılıdır. İşlemede, Ermenistan Ana, Ermenistan yurdunun kalıntıları üzerinde otururken gösterilmektedir. Zeminde silahlar durmakta ve Sis, Diyarbakır, Van, Garin, Ani, Vağarşagabad, Tıvin, Nahçevan, Armavir ve Ardaşad gibi Ermenistan’ın başlıca şehirlerinin isimleri okunmaktadır. Arkada Ağrı (Ararat) Dağı ve Aras (Araks) Nehri görünmektedir.
Sarkis Ördekyan, Azad’ın baba tarafından büyük büyükbabasıdır. Fotoğraf muhtemelen İstanbul’da çekilmiştir. Sarkis, ileride Fransa’ya taşınır ve Marsilya şehrine yerleşir.
Çocuk bileziği ve yüzüğü - Diyarbakır
Bu çocuk eşyaları Diyarbakır yöresine aittir. Gümüş ve kurşundan yapılmışlardır, küçük çanlarla süslü bir zincire kaynatılmış yüzük ve çubuktan oluşan bir bileziktir. Bu çubuk, çocuk diş çıkarırken damak kaşıyıcı işlevi görürdü.
Bu süs eşyası Brijit Markoyan’nın annesinin büyükbabası Mihran Nakkaşyan’a aittir. Nakkaşyan 3 Mayıs 1903 Diyarbakır doğumludur. Bileziği, günümüzde, Brijit Markoyan’ın kız kardeşinin henüz küçük bir bebek olan torunu İşkhan takmaktadır.
Bu eşyanın esas önemi, çocuk diş çıkarırken kaşıntısını gidermek için bebeğe verilen çağdaş oyuncak-aletlerden olmasıdır. Çubuk parça, kaybolmaması için bir zincirle bilekliğe ve yüzüğe iliştirilmiştir. Gümüş ve kurşunun soğukluğu, bebek çubuğu ağzına götürüp her çiğnediğinde bebeğin damağındaki acı ve kaşıntıyı hafifletmeye yarar.
