Değirmenciyan-Cebeciyan Ailesi - Antep, Halep, Beyrut
Çeviren: Sevan Değirmenciyan, 30/12/23 (Güncelleme 30/12/23).
Huşamadyan’da yıllardır süregelen çalışmamız sırasında yeryüzünde bulunan Ermeni ailelere ait bir çok koleksiyon görme imkanımız oldu. Bazı ailelerin elleri altında çok az hatıra eşyası olduğunu farkettik. Soykırım, ilerki yıllarda gittikleri ülkelerde yaşanan felaketler (savaş, tehcir vs.) veya ilgisizlik bu eşyaların kaybolmasında veya zarar görmelerinde rol oynamıştır muhakkak. Diğerleri ise atalarından miras kalan fotoğrafları, eşyaları düzenli bir şekilde muhafaza etmiş ve Osmanlı İmparatorluğu yıllarından başlayarak Soykırım sonrasında misafiri oldukları ülkeye yerleşme ve yeni bir hayata başlamalarına kadar olan aile hikayalerini bize aktarmışlardır.
Bu sayfada dikkatinize sunduğumuz genel konu bu kurala uymuyor. Bu fotoğraflarda gördüğümüz kişilerin günümüzde yaşayan akrabaları ile doğrudan bir iletişim kuramadık. Koleksiyon yüzden fazla fotoğraf içeriyor. Koleksiyonun son sahibi Lübnan’da vefat etmiş. Kendisinden sonra koleksiyonu yok olmaktan Ani Bucikanyan kurtarmış ve Huşamadyan’a vermeyi uygun görmüş.
İşte bu koleksiyonun Beyrut’tan Berlin’e, Huşamadyan’a ulaşmasının kısa hikayesi. Aile hakkında sözlü tanıklık yok. Aile hakkında kısa da olsa bilgiler aktarmak için fotoğraf sırtlarında bulunan yazılardan faydalandık. Antep Ermenilerine dair bazı kaynaklarda da ek bilgiler bulduk ve bu sayede bu aile hikayesinin bazı eksik parçalarını tamamlamak mümkün oldu.
Koleksiyonda en sık tekrarlanan isim Armenuhi Değirmenciyan. Bu durum fotoğrafların önemli bir kısmının kendisine ait olduğunu düşündürüyor. Tekrarlanan diğer isimler; sırasıyla Armenuhi’nin erkek kardeşleri ve babası olan Hagop, Levon ve Nerses Değirmenciyan. Değirmenciyan ailesi Antepli, kuvvetle muhtemel Armenuhi de Antep’te doğmuştu. Değirmenciyan ailesi Cebeciyan ailesi ile akraba olması nedeniyle Cebeciyan soyadı taşıyan kişiler de bir çok fotoğrafta yer almakta.
Büyük bir olasıkla Armenuhi Değirmenciyan da Antep’te doğmuştu. Fotoğraflardan anlaşıldığı üzere, ileriki yıllarda Halep’te öğrenci olmuş. Soykırım ve 1920’lerde Antep’ten nihayi göçten sonra Halep kendisi ve ailesi için yeni yaşam alanı olmuştu. Halep’teki Amerikan Koleji’nden (Aleppo College) mezun olmuştu. Tekrar fotoğraflardan anlıyoruz, ki Armenuhi 1930’lu ve 1940’lı yıllarda Halep Ermeni toplumunun sosyal ve kültürel hayatına etkin bir katılım göstermiştir. Armenuhi’nin bekar olduğu izlenimini edindik. 1947’de ABD’den gelen bir mektubun zarfının üzerinde ismi Matmazel (Evlenmemiş kadınlar için kullanılan hitap şekli, Ermenicesi Oriort) Armenuhi olarak yazılmış. Ne zaman ve nerede vefat ettiğini de bilmiyoruz.
Koleksiyondaki birkaç fotoğraf Antep’te çekilmiş. Antep’in en ünlü fotoğraf stüdyosu olan Hallacyan’ın elinden çıkmıştı bu fotoğraflar. Cebeciyan ailesinden belirtilen bazı isimlerin 1915 öncesinde Antep’i bırakıp Kahire’ye (Mısır) taşındıklarını biliyoruz. Birden fazla fotoğrafta rastladığımız Harutyun Cebeciyan bunlardan biri.
Harutyun Cebeciyan.- 1890 yılında Antep Vartanyan Okulu’ndan mezun. Tüccardı. 19. yy. sonlarına doğru Mısır’a yerleşir. Burada kardeşi Armenag’la beraber ticari faaliyetlerine devam edip, onu geliştirirler. Merkez Mansura şehrindeydi. Harutyun Cebeciyan 1910’da Antep’e geri döner. Antep’te Kalusd Ğazaryan ile Ermeni Hayriye Umumi Cemiyeti şubesini kurar. Antep’te Kilikya Okulu (orta okul, 1912) kurulduğunda, Harutyun ve Armenag Cebeciyan kardeşler yeni kuruma bir matbaa hediye etme taahhüdünde bulunurlar. Böylece okul özel bir yayınevine sahip olabilecekti. I. Dünya Savaşı’nın başlaması ve Soykırım bu projenin gerçekleşmesini imkansız kılacaktı. Harutyun Cebeciyan Kahire’de yayın hayatına başlamış “Lusaper” (1904-1908) gazetesinin de kurucularından biriydi. Bu gazetenin genel yayın yönetmeni Mısır’da yaşayan Antepli bir Ermeni olan Vahan Kürkçüyan’dı.
Değirmenciyan ve Cebeciyan ailelerinin akrabalarık bağların değinecek olursak; Dikran Cebeciyan’ın (1888-1962) Anitza Değirmenciyan ile evli olduğunu biliyoruz. Anitza muhtemelen Nerses Ağa Değirmenciyan’ın kızı ve bu fotoğraflarda sıkça rastladığımız Armenuhi Değirmenciyan’ın kız kardeşi idi. Dikran Cebeciyan, 1915’te Antep’ten Der-Zor’a sürülen ve dokuz ferdi olan bir ailenin üyesi idi. Ailenin diğer üyeleri ise Dikran’ın babası Kevork Ağa, Dikran’ın kız kardeşi Araksi Cebeciyan ve genç ve gelecek vadeden bir kemancı olan, Dikran’ın erkek kardeşi Yervant Cebeciyan idi. Dikran bu ailenin tek kurtulanı olacaktı. İlerde, Anitza ile evlenip de Halep’te yaşamaya başladıklarında, ilk kız ve erkek çocuklarının adını Dikran’ın Der-Zor’da katledilen kız ve erkek kardeşlerinin anısına Araksi ve Yervant koyarlar.
Araksi Cebeciyan (1880-1916).- Antep’te doğmuş. 1894’te Antep Hayganuşyan Okulu’nu, 1907’de de Antep Amerikan Semineri’ni bitirir. Maraş’a gider ve orada Amerikan Kız Koleji’nin derslerini takip eder. 1909’da Antep’e döner ve Kız Eğitimperver Okulu müdürlüğünü üstlenir. 1910 yılında Maraş Amerikan Kız Koleji’nde öğretmendir. 1912 yılında İngiltere’ye gider ve Woodbrook Collage’de Teoloji derslerine devam eder. Önce Maraş, daha sonra da Antep’e döner. 1915’te ailesi ile Der Zor’a sürülür. Şehrin yöneticisi ve oradaki Ermenilerin katili Zeki Bey idi. Kırımın başladığı sırada Zeki Bey Araksi’ye Müslüman olmasını ve kendisi ile evlenmesini teklif eder. Araksi reddeder ve Zeki Bey kendi silahı ile Araksi’yi katleder.
Nerses (Nerso) Değirmenciyan.- Antep’te doğmuş. Antep Haygazyan Okulu kurucularından (1884). Uzun yıllar okulun yönetim kurulu üyesi olmuştur. Antep’te ünlü bir manusa tüccarı ve aynı zamanda usta bir manusa dokumacısı idi.
- Kevork Sarafyan, Antep Ermenileri Tarihi, II. Cilt, Los Angeles, 1953.
- Ermeni Hayriye Umumi Cemiyeti Altın Kitabı, 1906-1931, I․ Cilt, Paris.
- Krikor Boğaryan, Ayntabagank, II. Cilt, Mezar Abidesi (ölüm yazıları, cenaze konuşmaları ve biyografik notlar), “Atlas” Matbaası, Beyrut, 1974.
(Tüm kaynaklar Ermenicedir.)
Halep Eğlenceleri ve Piknikleri
Koleksiyonun en eski fotoğrafları Antep’te çekilmiş olmasına karşın, daha sonra Değirmenciyan ve Cebeciyan ailelerinin bir çok üyesi, -Soykırım’dan kurtulan Anteplilerin çoğunluğu gibi-, Halep’e yerleşmiş. Koleksiyonda bulunan fotoğraflardan çoğu bu şehirde veya şehrin civarındaki doğa içinde çekilmiştir. Elimizin altında en fazla Armenuhi Değirmenciyan’ın fotoğrafları var. Genellikle Halep ve çevresine yapılmış gezi ve piknikler sırasında çekilmiş toplu fotoğraflarda rastlıyoruz kendisine. Armine çoğunlukla mutlu ve sevinçli. Doğa güzel. Armine erkek ve kadın arkadaşlarla çevrili. Yiyecek, içecek, enstürmanlar veya müzik cihazı çoğu fotoğraflardan eksik değil.
Aslında siyah-beyaz olan bu fotoğraflar MyHeritage.com kullanılarak dijital biçimde renklendirilmiştir. Fotoğrafların orijinal hallerini görmek için aşağı ve yukarı kaydırın.
Ayakta, soldan sağa; Flora Garabedyan, Asdğig Araradyan, meçhul, Koharig Arakelyan, Arusyag Boyacıyan, Nıvart Telyan, Elmasd Şernezyan, Hermine Mıgırdiçyan.
Halep Dışında, Farklı Yerlerde Çekilmiş Fotoğraflar
Çocukların kim olduğu meçhul. Arka planda Beyrut S. Nışan Kilisesi farkedilmekte.
Dökmeciyan Ailesi, Kalifornia
George Dökmeciyan (1928-2018), Kurken ve Alis Dökmeciyan çiftinin oğluydu. George’un babası Antep’te doğmuş, ilerde ABD’ye göç etmişti. Annesi de Ermeni idi ve Erzurum’da doğmuştu. George New York eyaletinde doğdu. Kurken (Courken) Oğul Dökmeciyan olarak da tanınırdı. Amerika siyasi hayatının tanınmış bir simasıydı ve 1983-1991 yılları arasında Kalifornia eyalet valisi olarak görev yapmıştı.
Bu koleksiyonda kendi fotoğraflarının da olmasının nedeni eşi Gloria Dökmeciyan’ın (kızlık soyadı Saatçiyan) Değirmenciyan ailesine akraba olmasıydı. Sanırız, Gloria’nın annesi, Nerses ve Rahel Değirmenciyan çiftinin kızıydı.
