Mateos Açabahyan'ın ailesi Kozan (Sis) bölgesindendir. Mateos’un erkek kardeşi, eski Kilikya Katolikosu Giragos II Açabahyan'dır (1823 doğumlu).
Açabahyan ailesi Yunanistan'ın Sakız Adası'ndan Atina'ya seyahat ederken (No. 280) numaralı yunanca izin belgesi. Tarih: 4 Kasım 1922. Bu belge, Kozan bölgesinde (Eski ismiyle Sis şehri, Adana iline bağlıdır) doğmuş 40 yaşındaki Krikor Açabahyan’a verilmiştir. Ailenin Sakız Adası'na İzmir'den geldiğini biliyoruz. Daha sonra, izin belgesinin de gösterdiği gibi, Açabahyanlar Atina'ya taşınır.
Kutsal ayin kıyafetinin kemerindeki gümüş ve sedef toka.
Konstantinopolis Ermeni Patriği Başpiskoposu Nerses Varjabedyan'a ait fildişi tarak ve ipek kılıf. 1861yilina ait bu obje N. ve (?) baş harflerini taşır.
Konstantinopolis Ermeni Patriği Başpiskoposu Nerses Varjabedyan'a ait fildişi tarak ve ipek kılıf. 1861yilina ait bu obje N. ve (?) baş harflerini taşır.
Katolikos Giragos II Açabahyan'a ait fildişi ve kehribar pipo ve kutusu.
Açabahyan ailesi, Kozan’da iyi tanınmıştır. Bu ailenin dokuz üyesi daha sonra 1731'den 1866'ya kadar Kilikya Katolikosluğu'nda Katolikosluk görevini üstlenmişlerdir. Bunlardan sonuncusu, 1855'ten 1866'ya kadar Katolikosluk yapan II. Giragos'tur. Açabahyan ismi “sağ ” "(aç) ve "saklamak"(bah) kelimelerinden oluşur. Bu, aileye Aziz Krikor Lusavoriç’in kutsal emaneti olan, sağ elinin bir parçasını saklama sorumluluğu verildiği anlamına geliyordu.
Katolikos kutsama beratı. Yapmış olduğu bağışlardan dolay, Rahip Krikor’a hitaben, Kudüs Ermeni Patriği Başpiskopos Kapriyel (1818-1840) tarafından yazılmıştır.
Katolikos beratı. Kilikya Katolikosu Yeprem Açabahyan'ın imzasını taşıyor. Kilikya Makamı'nın Yeprem adında iki Katolikosu vardı. Yeprem I, 1771'den 1784'e ve Yeprem II ise 1823'ten 1833'e kadar görev almıştır. Bu Katolikos beratının hangisine ait olduğu bilinmiyor.
Katolikos II. Giragos’un girişimiyle Kozanlı üç genç, Hasköy’deki Şahnazaryan Okulu'nda okumak üzere Konstantinopolis'e gönderilir. Katolikos’un amacı, Kozan’da yerel okullar kurmak için gerekli aydınları kazandırmaktır.Konstantinopolis'te okuyan bu öğrencilerden biri, II. Giragos'un kardeşi Mateos Açabahyan’dır. Bu sayfada, Mateos’un ailesinde saklanan materyallere yer veriyoruz.
Açabahyan ailesi 1920'lerin başında İzmir'dedir. Muhtemelen, yerel Fransız işgal güçleri bu bölgeden çekilip, burası Kemalist Türk makamlarına teslim edildiğinde, aile Kilikya'yı terk etmiştir. İzmir o dönemde Yunan orduları tarafından işgal edilmişti. Ancak hemen akabinde Yunan ordularının Türk kuvvetleri tarafından yenilgiye uğratılmasıyla Yunanlıların ve Ermenilerin tekrardan Yunanistan'a doğru kitlesel göçü başlar.
Ayin kıyafetinin bir parçası olan altın işlemeli havlu.
Katolikos Yeprem Açabahyan’a ait, kapaklı kutsal bir kutu. Üzeri Ermenice Yeprem adını taşıyor.
Kemer tokaları.
Mühür.
Mühürler ve kıyafet süsleri.
Böylece, 1922'de Mateos Açabahyan'ın ailesi Yunanistan'a göç eder. Seyahat pasaportundaki fotoğraf, Yunanistan'a göç eden Açabahyan ailesinin 12 kişiden oluştuğunu gösterir. Daha önceden oraya yerleşmiş olan aile üyeleri ise şunlardır; bugün 90 yaşında olan Mateos Açabahyan ve eşi Varvar Açabahyan (doğum Apartyan, 65) ve oğullarından Krikor Açabahyan (40) ile eşi Şuşan (doğum Neredyan), Lusntag Açabahyan ve Giragos Açabahyan.
Aile ilk olarak Sakız (Kios) adasına sığınır oradan da Atina'ya göç eder. Tüm bu yer değiştirmeler ve göçler sırasında yanlarında Katolikosluğa ait kıymetli aile emanetlerini de götürürler; Katolikos beratı, kemer tokası, mühür, kutsal ayin kıyafeti, metal para, fotoğraf, seyahat ve mülkiyet belgesi, el yazması aile tarih kitabı vb.
Yunanistan'a göç ettikten sonra aile bireyleri dünyanın farklı yerlerine dağılmaya başlar. Ailenin bir kolu Ermenistan'a, diğer kolu Fransa'ya, bir diğer kolu ise Güney Amerika'ya göç eder.
Mühürler ve kıyafet süsleri.
Değerli taşlarla süslenmiş bir haç.
Üzeri Ermenice yazılı gümüş haç.
Gümüşten üçgen şeklinde süs.
Sunduğumuz bu materyaller uzun süre Armenuhi Bağcıyan (doğum Açabahyan) tarafından saklandı. Armenuhi Bağcıyan Atina'da doğmuştur, ancak daha sonra Arjantin'e göç etmiştir. Sık ziyaret ettiği Atina seyahatlerinden birinde, Atina'daki Ermeni rahiplerden Nareg Şahinyan ile tanışır. Armenuhi'nin sahip olduğu materyallerin Kilikya Katolikosluğuna teslim edilmesi ve Katolikosluk müzesine (Antilyas, Lübnan) yerleştirilmesi konusunda hemfikirlerdir. Böylece, 2004 yılında Armenuhi Bağcıyan, Der Nareg eşliğinde Kilikya Katolikosu Aram I ile görüşür ve bu değerli malzemelerin Katolikosluğa teslim eder.
Bu aile koleksiyonundaki en önemli öğeler, iki el yazması defterdir. Bunlardan biri "Kıymetli Açabahyan Ailesinin Etnografyası" adlı eserdir. 1865'te Arakel I tarafından Sis'te yazılmıştır. Her iki el yazması da yaklaşık 70 sayfadan oluşur ve klasik Ermenicedir.
"Kıymetli Açabahyan Ailesinin Etnografyası". Makaledeki tüm sayfaları PDF formatında görmek için yukarıdaki görsele tıklayın.
Makaledeki tüm sayfaları PDF formatında görmek için yukarıdaki görsele tıklayın.
Bu sayfanın oluşturulmasını mümkün kılan Mayk Çilingiryan, Rahip Baruyr Şernezyan ve Papaz Nareg Şahinyan’a teşekkür ederiz. Ayrıca Osmanlı belgelerini tercüme ettiği için de Tolga Cora'ya teşekkürlerimizi sunarız.
Açabahyan ailesi, 1992 civarı
Soldan sağa oturanlar: Krikor Açabahyan, Şuşan Açabahyan (Krikor'un eşi, doğum Neredyan), kucaklarında çocukları Hripsime ve Açine, Mateos Açabahyan (90), Varvar Açabahyan (Mateos’un eşi, doğum Apartyan), Zaruhi Açabahyan, Varvar ve Zaruhi'nin önünde duran iki çocuk, Açabahyan ailesi tarafından evlat edinilen Ermeni yetimler Krikor ve Alis.
Ayaktakiler, soldan sağa: Apraham Gökciyan (aynı zamanda Açabahyan ailesi tarafından evlat edinilmiş bir genç), Giragos Açabahyan, Lusntag Açabahyan.
Açabahyan ailesine ait Osmanlı belgeleri
Mülk tapusu, deed of real state [tapu senedi], Kozan, 21 Eylül 1874. Mülk Kapriyel ve Mateso'a [Açabahyan] aittir.
İmparatorluk tapu sicil belgesi imperial land register document [sened-i hakani].
Yeri: Kozan, Bin Damı (?), 1878-1879. Mülk, Mateos ve Ohannes'e [Açabahyan] aittir.
Emlak belgesi, Kozan, 1874-1875. Mülk İbrahim, Kapriyel ve Mateos'a [Açabahyan], aittir.
İmparatorluk emlak sicil belgesi [sened-i hakani], Kozan, 9 Ekim 1909. Mülk, Berberoğlu Artin'in çocukları Hagop, Artin, Güzel ve Sakine'ye ait.
İmparatorluk tapu sicil belgesi [sened-i hakani]. Yeri: Kozan, İnce Bey (?), 1893-1894. Mülkiyetin yarısı Mateos ve Ohannes'e [Açabahyan], diğer yarısı Levon ve Santur'a aittir.
İmparatorluk emlak sicil belgesi [sened-i hakani], Kozan, 1893-1894. Mülkiyetin yarısı Mateos ve Ohannes'e [Açabahyan], diğer yarısı Levon ve Santur'a aittir.
Emlak kağıdı. Yer: Kozan / Sis, Karınca (?). Tarih: 1823. Belge, mülkün Deli Yusuf ve Abdullah'tan Apraham Keşişe devredildiğini doğrular.
Cizyenin (gayrimüslimlerden toplanan vergi) ödendiğine dair makbuz. Tarih: 1842-1843. Belgede Garabed adı geçiyor.
İmparatorluk tapu sicil belgesi [sened-i hakani], Kozan, 8 Ocak 1885. Mülk, Mateos ve Ohannes ile adı okunmayan üçüncü bir kişiye aittir [Açabahyan].
Mateos'un kızı Zaruhi [Açabahyan]'ın Osmanlı kimliği [nüfus tezkeresi]. 1881-1882'de Kozan’da doğmuştur.
Şuşan Neredeoğlu'nun [Neredyan] Osmanlı kimliği. Şuşan'ın babasının adı Garabed, annesinin adı Meryem'dir. 1901-1902'de Muşeğga köyünde (Eğin bölgesi) doğmuştur. Şuşan'ın Mateos ve Varvar Açabahyan’ın oğulları Krikor'un karısı olduğunu belirtelim.
Hagop ve Zaruhi'nin oğlu Krikor'un [Açabahyan] Osmanlı kimliği. 1 Mart 1917'de Kozan'da doğmuştur.
Senet. Tarih: İslami (Hicri) takvim: 1241, yeni takvim: 1825-1826.
Mülk satın alma belgesi. Tarih: 1823-1824.
Manuel Keşişin kızı Horomsim'ın Kozan’da bir bahçe aldığını belirten belge. Tarih: İslami (Hicri) takvim: 1266, yeni takvim: 1849-50.
Karınca’da bir mülkün Manuel Keşişe ait olduğuna atıfta bulunan belge. Tarih: İslami (Hicri) takvim: 1252, yeni takvim: 1836-37.
Arazi mülkiyet belgesi.
Dilekçe: 7 Mayıs 1908 tarihinde, bir miras anlaşmazlığını çözmek için belediye mahkemesine hitaben yollanmıştır.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Yer: Kozan, Karınca, 1882-1883. Değirmenin ve mülkün tapusu. Abram [Abraham?], Mateos, Ohannes ve isimleri okunamayan diğer iki kişiye aittir.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani], Kozan, 1872-1873. Manuel’in oğulları Apraham ve Kapriyel'e aittir.
İmparatorluk tapu sicil belgesi [sened-i hakani]. Mülkün yeri Bin Damı [?]. Tarih: 1881-1882. Belge, Manuel'in, babası Apraham öldükten sonra mülkün sahibi olduğunu doğrulamaktadır.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document, [sened-i hakani]. Apraham'dan oğullarına miras belgesi. Miras, Apraham’ın ölümünden sonra kullanılacaktır. Tarih: 1880-1881.
Manuel Keşişin oğlu Ohannes'in 1835 tarihli bir mülkü satın alma belgesi. Taşınmaz Karınca'da (Karindja) bulunuyordu.
Vergi sicil belgesi, tax register. Tarihler: 1887-1888 ve 1888-1889. Manuel'in oğlu Apraham Ağa'ya aittir.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Konum: Kozan, Bin Damı (?). Belge, Manuel'in babası Apraham’ın ölümünden sonra, Manuel’in mülkün sahibi olduğunu doğrulamaktadır. Tarih: 1880-1881.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Yer: Kozan, (Kızıl yazı?). Tarih: 1887. Kapriyel'den oğullarına miras belgesi. Miras, Gabriel'in 1880-1881'de meydana gelen ölümü nedeniyle kullanılacaktır.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Arazinin yeri: Kozan, Yarım oğlu. Tapunun yeniden tasdiki. Mülkün yarısı Manuel'in çocukları Levon ve Santur'a, diğer yarısı ise Mateos, Manuel ve Ohannes’e aittir.
İçinde Manuel Keşisin adının geçtiği, mülkiyet anlaşmazlığına atıfta bulunan bir belge.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Konum: Kozan, Bin Damı (?). Tarih: 1883. Mülk, Mateos ve Ohhanes [Açabahyan] aittir.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Konum: Kozan, Bin Damı (?). Tarih: 1883. Mülk Apraham, Mateos ve Ohannes [Açabahyan] aittir.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Konum: Kozan, Bin Damı (?). Tarih: 1883. Belge, Manuel'in babası Apraham’ın öldüğü göz önünde bulundurulduğunda mülkün sahibinin Manuel olduğu doğrulanmaktadır.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Yer: Kozan/Sis, Karınca (?). 8 Ocak 1885 tarihli. Mülk Apraham, Mateos, Ohannes ve Kapriyel'e [Açabahyan] aittir.
İmparatorluk tapu sicil belgesi, imperial land register document [sened-i hakani]. Mülkün Yeri: Kozan, Yarımoğlu (?). Tarih: 1 Nisan 1899. Mülkün yarısı Manuel'in çocukları Levon ve Santur'a, diğer yarısı ise Mateos, Ohannes ve Manuel'e aittir.
Krikor'un [Açabahyan] Osmanlı kimliği [nüfus tezkeresi]. Kozan, Yarımoğlu (?) Mahallesi'nde yaşamaktadır. Baba adı: Mateos, ana adı: Varvar. 1882-1883'te doğmuştur.
Açabahyan ailesine ait diğer Osmanlı belgeler (herhangi bir açıklama bulunmamaktadır)